شبکه‌ های اجتماعی مجازی و اهمیت سواد رسانه ای/رحمانپرست

تاریخ انتشار خبر : ۹۵/۰۶/۷

مقدمه: شبکه‌ های اجتماعی مجازی(Social network) ، نسل جدیدی از وب‌سایت‌ها هستند که این ‌روزها در کانون توجه کاربران به ویژه ایران قرار گرفته‌اند. آمارهای مربوط به استقبال از شبکه‌‌های‌اجتماعی هم‌چنان رو به رشد است. این گونه سایت‌ها بر مبنای تشکیل اجتماعات آنلاین فعالیت می‌کنند و هر کدام دسته‌ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاصی را گرد‌ هم می‌آورند.این در حالی است که سوالات اساسی در کاربرد و نحوه و میزان استفاده و سواد رسانه ای مورد نیاز، مطرح است که در این نوشته در صدد پاسخ به آن است.
شبکه‌‌های‌اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های‌اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به نحوه جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده‌اند. تقریباً می‌توان گفت که بیشتر شبکه‌‌های‌اجتماعی مطرح در دنیا، از سوی مؤسسات مطرح و وابسته به ایالات متحده تأسیس و حمایت شده‌اند و سهم دیگر کشورها در ایجاد و توسعه‌ی جهانی شبکه‌های اینترنتی بسیار کم بوده است. میلیاردها نفر از کاربران اینترنت عضو صدها شبکه‌اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانه‌شان در این سایت‌ها می‌گذرد. از سایت سیکس‌دگری به‌عنوان نخستین شبکه‌ی اجتماعی یاد کرده‌اند. این وب‌سایت در سال ۱۹۹۷ راه‌اندازی شد که به‌کاربرانش اجازه می‌داد پروفایل (صفحه‌‌ای شخصی شامل مشخصات و تصاویر فردی) بسازند و لیستی از دوستان‌شان ایجاد کنند. متفاوت با نسل «وب ۱» یعنی اینترنت در قرن گذشته که کاربران نقشی کمرنگ و یک‌‌سویه در دنیای مجازی داشتند.این بار در پایگاه‌‏های «وب ۲» تعامل اهمیت بیشتری پیدا کرد و نقش کاربران برجسته‌تر شد.بطوریکه با گسترش فضای وب ۲یی کم‏کم سروکله‌ی شبکه‌ های اجتماعی جدی‌تر پیدا شد که در سال‌های بعد هر کدام به غول‌های اینترنتی تبدیل شدند. حتی درباره‌ی سگ‌ها و گربه‌ها نیز شبکه‌ های اجتماعی راه ‏اندازی شده است مانند داگزتر (Dogster) و کتز‌تر (Catster) !
اورکات (Orkut)، های‌فایو (Hi5)، مای‌اسپیس (MySpace) و توييتر(Twitter) و فیس‌بوک (Facebook) لست اف.ام (Last.fm) با محور موسیقی ،گودریدز (GoodReads) با محور کتاب کیو،زون (Qzone)مورد علاقه چینی‌ها فلیکر (Flickr) با محور عکاسی، لينكدين(LinkedIn) با کاربری تجاری و یوتیوب (YouTube) با محور اشتراک فیلم از مهم‌ترین این شبکه ها هستند که همگی از سال‌های ۲۰۰۳ به این سو شروع به فعالیت کردند.
شبکه‌‌های اجتماعی و سواد رسانه‏ای
در سیاست گذاری‌های رسانه‌ای و اجتماعی در دنیا سال هاست که مسئله ای با‎عنوان “سواد رسانه ای”، «سواد دیجیتالی» و «سواد اینترنتی» مطرح شده اند. سواد رسانه‌ای به زبان ساده عبارت است از: «مجموعه‏ مهارت هایی که شهروندان برای مواجهه با رسانه های جدید لازم است بیاموزند.» در اغلب کشورهای دنیا با حمایت های مستقیم و غیرمستقیم دولتی، آموزش های لازم از طریق رسانه ها و برقراری دوره های آموزشی به شهروندان ارائه می شود تا نحوه مواجهه با رسانه ها را فرابگیرند. در برخی کشورها این سطح آموزش حتی به کتاب های درسی مدارس نیز رسیده است و شهروندان از همان سنین کودکی و نوجوانی به سلاح سواد رسانه ای مجهز می شوند. در ایران اما سواد رسانه‌ای هنوز از سطح یک شوخی آکادمیک فراتر نرفته و مشخص نیست چه زمانی آموزش آن در سطح گسترده و عمومی مورد توجه قرار خواهد گرفت‌! تنها اطلاع درست از این امکانات و فرصت هاست که امکان مقابله با تهدیدها و آسیب ها را محدود کرده و خطر سوءاستفاده های احتمالی را کاهش می دهد سواد رسانه ای شامل اطلاعات اولیه درباره قابلیت ها، فرصت ها و نحوه به کارگیری تکنولوژی های جدید و آسیب های احتمالی و نحوه مقابله با آن‎هاست. لزوم فراگیری آن در استفاده از وب‏سایت‏های شبکه‏ اجتماعی اهمیتی دوچندان پیدا می کند.
شبکه‌ های اجتماعی در ایران
کاربران اینترنتی ایرانی در استفاده از شبکه‌ های اجتماعی همپای کاربران سراسر جهان حرکت کرده‌اند.در ایران هرچند مراجعه به شبکه های اجتماعی جرم نیست اما استفاده از فیلترشکن ها که لازمه رسیدن به اکثر این شبکه‌های اجتماعی خارجی است جرم محسوب می‌شود. از میان تجربه‌های ایرانی راه‌اندازی وب‌سایت‌های شبکه‌ی اجتماعی، تنها نمونه‌ی موفق و قابل توجه کلوب (Cloob) است که همچنان مورد اقبال کاربران داخل کشور قرار دارد و در سال‌های اخیر همواره از پایگاه‌های اینترنتی برتر ایران بوده است.
تفاوت‌های شبکه‌های‌اجتماعی:

تفاوت‌هايي كه وب‌سايت‌هاي شبكه اجتماعي در اهداف اوليه‌شان تعريف كرده‌اند و امكانات متفاوتي كه در اختيار كاربران قرار مي‌دهند، باعث شده افرادي با ويژگي‌هاي متفاوت به عضويت آنها درآيند. البته بين استفاده از اين سايت‌ها هم‌پوشاني هم ديده مي شود و اغلب كاربران اينترنتي عضو بيشتر از يك شبكه اجتماعي هستند.
بدين ترتيب مي‌توان گفت هر وب‌سايت شبكه اجتماعي كه يك اجتماع آنلاين محسوب مي‌شود، پاتوق گروهي از كاربران با ويژگي‌هاي خاصي است.
سخن آخر اینکه: ابزارهای ارتباطی مانند بسیاری از ابزارها می توانند جنبه مثبت و منفی داشته باشند. بجای حذف آن باید روش درست استفاده از آن را آموزش داد. در این بیان بالا بردن سواد رسانه ای کاربران بسیار مهم است و باعث کم شدن آسیب ها و تهدید های این عرصه می شود.
* علی رحمان‌پرست – فعال فرهنگی- دانشگاهی
منابع:
– رحمان‌زاده(۱۳۹۳) سید علی، کارکرد شبکه‌های اجتماعی در عصر جهانی شدن،
– محمودی(۱۳۹۳)علیرضا، و دیگران، شبکه‌های اجنماعی؛ ابعاد و مفاهیم
– wikipedia.org
– www.hamshahrionline.ir
– www.tebyan-babol.ir