“آشنای غریب” آشنایی با حفظ قرآن کریم /صادقی گلوردی/ تصویر

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۱۱/۲۹

مقدمه:به عنوان سربازی که به دستور فرمانده اش موظف به اجرای فرامین می شود بر آن شدم که در این جنگ بزرگ فرهنگی شمارا به سنگری که امنیت و آرامش در آن موج میزند سوق دهم.

انگیزه، چیزی که گاهی کم می آوری. درگیری نه از نوع خیابانی، نه از نوع فیزیکی یا حتی کلامی، درگیری از نوع ذهنی، بین اندیشه و انگیزه. اندیشه ات میگوید «خوب است!» اما انگیزه ات فلج است. کار نمی کند، نیاز به اهرمی دارد که از جا بلندت کند و بر انگیزاند تو را. در فکرت می دانی که حفظ قرآن خوب است. خیلی هم خوب است. امام شرح ماجرا را نمی دانی، ارزش کار را تفصیلا نمی دانی، یک چیزی میخواهی که تو را هل دهد میان این اقیانوس زلال. نیاز داری به انگیزه. در کنار عقل و اندیشه ات، به احساس نیاز داری. به چیزی که عقل، عمل و انگیزه ات را به هم گره بزند. تا بدانی که تو در بالاترین ها سیر می کنی، اگر حافظ باشی و اگر کوچک بشماری این غنیمت قیمتی را، بزرگترین نعمت خدای عزوجل را کوچک شمرده ای.
«آشنای غریب» خلا صه ای از مجموع احادیث و روایات و داستان های مرتبط با حفظ قرآن می باشد…
اینجا از انگیزه ها میگوییم و از احساس ها.

*اولین قدم:
حفظ قرآن در صدر اسلام
اولین حافظان قرآن کریم در تاریخ:
رسول خدا (ص)، بزرگ حفاظ قرآن و اولین کسی بود که قرآن را در قلبش جمع آوری کرد. ایشان همواره مسلمانان را به پا فشاری در حفظ قرآن تشویق می کردند. هرگاه آیه ای بر ایشان نازل می شد، آن را به سرعت حفظ نموده و به خاطر می سپردند، و هر مهاجر جدیدی را به یکی از صحابه ارجاع می دادند تا به او قرآن بیاموزد.
در واقع، قرآن در زمان رسول خدا(ص) درس داده می شد و تماما حفظ می شد.
پس از رسول خدا (ص)، نام مولای متقیان علی (ع) نیز در صدر اسامی حافظان قرآن می درخشد.
موسسه ای برای حفظ با مدیریت رسول خدا (ص):
رسول خدا (ص) از روش های مختلفی برای گسترش حفظ قرآن و تلاوت آن استفاده می کردند؛ به طوری که مسجد ایشان به مرکز تلاوت قرآن تبدیل شده و همواره صدای قرآن از آنجا به گوش می رسید.
حفظ قرآن، سربازان دستگاه تبلیغی رسول خدا(ص)
مبلغان صدر اسلام همه از حافظان قرآن بودند. زیرا زبان اسلام، قرآن است و حافظان قرآن از طرف رسول خدا (ص) موظف می شدند تا برای تبلیغ اسلام به قبایل مختلف اعزام شوند. صحابه رسول خدا(ص) پس از آن که با دقت قرآن را حفظ می کردند، به نشر قرآن می پرداختند و آن را به فرزندان خود، کودکان و همچنین کسانی که به هنگام نزول آیات، شاهد نزول آنها نبوده اند، تعلیم می دادند.
قبر حافظ قرآن پیش روی دیگر قبر ها
رسول خدا(ص) در هنگام خاک سپاری شهدای جنگ احد فرمودند ببینید کدام یک از آنها (آیات) بیشتری از قرآن را حفظ است و او را پیش روی دیگران به خاک بسپارید.
*دومین قدم:
حفظ قرآن در قرآن
آیا در قرآن اشاره ای به نیکو بودن حفظ آیات وحی شده است یا نه؟ اگر چنین باشد چه دلیل بالاتر از آن است؟ اما بیان قیمت و قدر زر از زبان زرگر شنیدنی است.
دستور به حفظ … و به یاد آورید!
وَ اذْکُرْنَ ما يُتْلي‏ في‏ بُيُوتِکُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ إِنَّ اللَّهَ کانَ لَطيفاً خَبيراً
و آنچه را از آیات خداوند و حکمت ( علوم عقلی و احکام شرعی ) در خانه های شما بازگو می شود به یاد آرید ، حقّا که خدا همواره ریزبین و آگاه است.
علامه طباطبایی (ره) در خصوص این آیه می فرماید: با توجه به معنای واژه ی «ذکر» که در مقابل فراموشی است و با توجه به قرائنی که در این سوره وجود دارد معنای «اذکرن» در آیه «احفظن» است؛ یعنی: ای زنان پیامبر آیات قرآن را از بر کرده و به خاطر داشته باشید تا بتوانید در زندگی بر اساس آن عمل نمایید.

آسان بودن حفظ
وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ
به درستی قرآن را سهل و آسان قرار دادیم برای یاد آوری، پس آیا کسی هست تا آن را مورد قرائت و یاد آوری قرار دهد؟
مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان در خصوص این آیه می فرماید: مراد از این آیه آن است که ما قرآن را برای حفظ و قرائت آسان قرار دادیم و از میان کتاب های آسمانی قرآن تنها کتابی است که می شود تمام آن را حفظ نمود.
*سومین قدم:
نظر بزرگان در خصوص حفظ قرآن:
به دنبال پاسخ سوال هایت هستی، که چشمانت روانه آیه ای از آیات کتاب خدا می شود. «پس اگر نمی دانید از اهل ذکر بپرسید و جویا شوید.» از خود سوال میکنی: «اهل ذکر؟»، و چه کسانی آگاه تر از رازداران عرش و فرش؟ و چه کسانی را آشنا تر از اهل بیت (ع) و شاگردان آنها به قرآن سراغ داری؟
میپرسی از آنان که خورشید و آفتاب طریق هدایت اند.
دستور به حفظ قرآن در کلام نبوی:
رسول خدا(ص) می فرمایند:
اقرءوا القرآن و استظهروه فان الله تعالی لايعذب قليا وعی القرآن
قرآن بخوانيد و برای خود پشتيبان قرار دهيد و هميشه به آن متكی باشيد زيرا خداوند متعال قلبی را كه قرآن را در خود جای داده است، هرگز عذاب نخواهد كرد
این کلام نبوی به حق گواه است که حفظ قرآن در نظر ایشان دارای جایگاه عظیمی است و حافظ قرآن در نزد ایشان محبوب.
شرف و کرامت در مقابل خداوند:
رسول خدا(ص) می فرمایند:
أشراف أمتی حملته القرآن و أصحاب اليل
قرآنيان و شب زنده داران، بزرگواران امت من هستند
بسیاری از انسان های سطحی نگر و ظاهر بین شرافت انسان را در ثروت و قدرت می دانند، اما ارزش های اسلام برای جایگاه فردی و اجتماعی انسان ها قائل است با نگاه مادی نگر اهل دنیا متفاوت است. بر همین اساس است که جامعه اسلامی باید شرافت از آن اهالی قرآن باشد.
گرامی داشتن حافظ قرآن، گرامی داشتن خداوند
رسول خدا(ص) می فرمایند:
حامِلُ القُرْآنِ حامِلُ رأيَةُ الاِسلامِ مَنْ أكْرَمَهُ فَقَدْ أكْرَمَ الله و مَنْ اَهانَهُ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ.
حامل قرآن، پرچمدار اسلام است، هرکه او را گرامی بدارد، خداوند را گرامی داشته است و هر که به او اهانت کند، لعنت خدا بر اوست.
مشخص است که مراد در اینجا تنها حفظ بی عمل نیست، حافظی که عامل باشد، چنین جایگاه عظیمی نزد پروردگار دارد.
ارزش حفظ با سختی
امام صادق(ع) می فرمایند:
إن الذی یعالج القرآن ویحفظه بمشقة منه وقلة حفظ له أجران.
هر کس قرآن را زیاد تلاوت نماید و با کمی حافظه و سختی آن راحفظ نماید دو پاداش خواهد داشت
ازاین روایت به میزان اهتمام ائمه (ع) به حفظ قرآن کریم حتی در سفارش به افراد با استعداد کمتر، پی می بریم.
وصیت به حفظ قرآن
مرحوم سید ابن طاووس(ره) در ضمن وصیت به فرزند خویش مینویسد: «… برای تعظیم و تجلیل از مقام وحی و همچنین احیای شعائر اسلامی، تمام قرآن را حفظ کن.»
شهید اول(ره) نیز در وصیت نامه خود خطاب به فرزندش مطلب مشابهی را ذکر می کند: «آیاتی از قرآن را برگزین و ورد خود ساز اگر حفظ قرآن در توانت باشد حتما آن را حفظ کن و اگر آن توان را در خود ندیدی هر مقدار از آیات را توانستی حفظ کن در این امر کوتاهی مکن.»
افسوس بر کسی که …
آیت الله العظمی بروجردی (ره) می فرمایند: «از حفظ داشتن قرآن، توشه ای برای انسان است افسوس بر کسی که از دنیا برود و توشه ای نداشته باشد.»
کوتاهی دنیا، سر افکندگی آخرت
آیت الله بهجت (ره) می فرمایند: «آیا ما قدر دان قرآن هستیم؟ ما که حاضر نیستیم قرآن را حفظ کنیم در صورتی که درباره ی حفظش در روایت آمده است: هرکس قرآن را بخواند گویی که نبوت در وجود او گنجانده می شود با این تفاوت که به او وحی نمی شود.»
کسی نبود بگوید…
مقام معظم رهبری (حفظه الله) می فرمایند: «من خودم تاسف می خورم که این همه شعر و نثر و عین عبارات خیلی از کتاب ها را به فارسی و عربی حفظ داشتم که حالا دیگر یواش یواش زایل می شود ولی قرآن را حفظ نداشتم. کسی نبود به ما بگوید قرآن را حفظ کنید.
اگر برگردم…
آیت الله جعفر سبحانی (رضوان الله علیه) می فرماید:«اگر خداوند عمر دوباره ای به من بدهد، در درجه ی اول در وقت، صرفه جویی می کنم. مثلا ما، روزی (مقامات حریری) و یا اشعار عرب را حفظ می کردیم اما از قرآن باز می ماندیم در صورتی که باید قرآن را حفظ میکردیم.»
ای کاش…
آیت الله حسن زاده آملی (رضوان الله علیه) می فرمایند:«حقیقت امر این است که از همان ابتدا، عشق عجیبی به دیوان شعرا و نظم شعر داشتم؛ روی این ذوق، همان وقت، تمام دو بیتی های بابا طاهر را حفظ بودم. و تمام رباعیات خیام را، و اکثر غزلیات حافظ را، همینطور دیگران را. ای کاش از همان وقت کسی به من می گفت که آقا، به جای این که اینها را حفظ کنی، شروع کن به حفظ قرآن. و الان این حسرت برای من به جای مانده است که این عشق و علاقه ای که به دواوین (دیوان های) شعرا داشتم کاش در حفظ قرآن به کار می بردم.»
*چهارمین قدم:
برکات مادی، معنوی، و اجتماعی حفظ قرآن کریم
حفظ قرآن چه فواید و ارزش هایی را در دنیا و آخرت برایت خواهد داشت؟
پاسخ سوالت را مثل همیشه در اقیانوس بی کران احادیث، اهل بیت (ع) و ادامه دهندگان راه آنها می یابی.
بالاترین درجه آدمیت
قال رسول الله (ص): ان اهل القرآن في اعلي درجه من الادميين داخلا النبيين و المرسلين فلا تستضعفوا اهل القرآن حقوقهم فان فهم من الله العزيز الجبار لمكانا علياً»
اهل قرآن در بالاترين درجه از آدمها هستند سواي پيامبران و مرسلين پس حقوق اهل قرآن را اندك و كم مشماريد، زيرا براي ايشان نزد خداي بزرگ مقام بلندي است.
طبق این فرمایش رسول خدا(ص) بالا ترین درجه ی آدمیت پس از انبیاء ازآن کسی است که بتواند ردای قرآن را بر قلب و جان خویش بپوشاند.
ایمنی خانه دل
رسول خدا(ص) می فرمایند:
اَلْمُصْحَفُ فِی اَلْبَیْتِ یَطْرُدُ اَلشَّیْطَانَ
وجود مصحف در خانه، شیطان را طرد می کند.
حال که وجود قرآن در خانه، شیطان را فراری می دهد در صورتی که خانه دل انسان هم میزبان قرآن باشد، شیطان در آن بهره ای نخواهد برد.
بهره ور از نور الهی
حمله القرآن … الملبسون نور الله.
حاملان قرآن در نور الهی غوطه ورند.
طبق این حدیث شریف حافظ قرآن غرق در نور خداست و نزد خداوند از مقربان است.
مغفرت الهی
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالی لا یَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآیاتِ الله
كسی كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند كه خداوند متعال او را نمی‌آمرزد، در واقع از جمله كسانی است كه آیات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است
کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند که خدای تعالی او را نمی آمرزد در شمار کسانی است که آیات الهی را به تمسخر گرفته است. بر اساس این روایت نتیجه حفظ و عمل به قرآن یقینا نجات از عذاب الهی است و هیچ تردیدی در این مطلب وجود ندارد.
رحمت الهی
قال رسول الله (ص) : حملة القرآن المخصوصون برحمة الله
حاملان قرآن، مشمول رحمت خاص خدا هستند.
این مطلب یکی از بزرگترین هدیه های الهی به شمار می رود؛ چرا که خداوند در قرآن کریم رحمت خود را بهتر از تمام آنچه که بشر قادر به جمع آوری آن است شمرده است.
مقام معلمی قرآن
حملة القرآن …المعلمون كلام الله
حاملان قرآن، معلمان کلام خدایند.
یکی از توفیقاتی که نصیب حافظ قرآن می شود، نائل آمدن به شرف و بزرگی معلمی قرآن است. آیات قرآن بر زبان او جاری می شود و با خواندن آیات برای دیگران قرآن را برای آنان نیز تعلیم می نماید. حافظ قرآن در خانه و اجتماع، سخنگوی قرآن است.
طی مدارج بهشت
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: عَدَدُ دَرَجِ الجَنَّةِ عَدَدُ آيِ القرآنِ. فَإذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الجَنَّةَ قيلَ لَهُ إرْقَ و اقْرَأ. لَكُلِّ آيَةٍ دَرَجَةٌ فَلا تَكونُ فَوْقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجَةٌ.
تعداد درجات بهشت به تعداد آيات قرآن است، هنگامي كه حافظ قرآن وارد بهشت مي‌گردد به او گفته مي‌شود: « بالا برو و قرآن بخوان. هر آيه رتبه‌اي دارد». پس بالاتر از مرتبه حافظ قرآن درجه‌اي نيست.
درجات بهشت به تعداد آیات قرآن است. چون صاحب قرآن وارد بهشت شود، به او گفته می شود: بخوان و بالا برو که هر آیه را درجه ای است. پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه ای نیست.

همراهی و همنشینی با انبیاء در دنیا و آخرت
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم : إنَّ اَكْرَمَ العِبادِ إلَي اللهِ بَعْدَ الاَنبياءِ العُلَماءُ ثُمّ حَمَلَةُ القُرآن. يَخْرُجونَ مِن الدُّنيا كَما يَخْرُجُ الاَنبياء. وَ يَحْشُرونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الاَنبياءِ و يَمُرُّونَ عَلي الصِّراط مَعَ الاَنبياءِ و يَأخذون ثوابَ الاَنبياء. فَطوبي لِطالب العِلْمِ و حامِلِ القرآنِ ممّا لَهُم عِندَاللهِ مِن الكرامَةِ وَ الشَّرف.
گرامی ترین مردم نزد خداوند پس از انبیاء، علما و پس از ایشان حاملان قرآنند. همچون انبیاء از دنیا خارج می شوند و در قیامت با انبیاء محشور خواهند شد و از پل صراط به همراه انبیاء عبور خواهند کرد و ثواب انبیاء را دریافت خواهند نمود.
شفاعت حافظ قرآن برای ۱۰ نفر
رسول خدا(ص) می فرمایند:
مَن استظهَر القرآنَ و حَفِظَه و اَحلّ حَلاله، وَ حَرَّمَ حَرامه، أَدخَلَه اللّهُ به الجنّة وَ شَفّعَه في عَشرة مِن اَهلِ بَيتِه، كُلّهُم قَد وَجَبَ لَهُ النارُ
کسی که قرآن را بخاطر سپرده و حفظ کند و حلال آن را حلال و حرام آن را حرام بداند، خداوند او را وارد بهشت سازد و شفاعت او را برای ۱۰ نفر از خاندانش که تمامی اهل آتش اند بپذیرد.
قرآن یهودی
استاد خلیل حُصَری حافظ و قاری مشهور قرآن در سال ۱۳۹۰ه ق مسافرتی به کویت می کند. قرآنی را در آن جا ملاحظه می کند که یهودیان آن را چاپ کرده بودند. پس از مطالعه، معلوم می شود که اسرائیلی ها تغییراتی را در قرآن بوجود آوردند. گاه کلماتی را حذف و در مواردی بجای کلمه ای، کلمه دیگری را قرار داده بودند. پس از این استاد آشفته شد و بعد از تفحص و تحقیق، معلوم شد که این قرآن توسط اسرائیل تحریف شده و به چاپ رسیده است. از همین رو با دقت و حسن توجه یک حافظ قرآن توطئه خنثی شد.
ممانعت از اشتباهات سهوی
حجه الاسلام و المسلمین قرائتی نقل می کند: «جمعی از زائران خانه خدا از چاپ خانه بسیار بزرگی در عربستان بازدید می کردند. مسئول چاپ خانه توضیح می داد که: در اینجا چاپ قرآن بسیار دقیق انجام می گیرد و غلط ها با اشعه تصحیح می شود و… .
یکی از بازدید کنندگان آیت الله خزعلی بودند که حافظ کل قرآن و نهج البلاغه هستند ایشان قرآن را برداشتند و شروع کردند به غلط گیری. آنگاه رو کردند به یکی از بزرگان آنها و گفتند: شما هم دیروز در نماز صبح فلان آیه را غلط خواندید.»
تقویت حافظه
حضرت آیت الله ایازی (ره) فرمودند:
«حافظ قرآن شدن، حافظه را تقویت نمودن است. حفظ قرآن، در حافظه تاثیر بسزا دارد و زیاد خواندن قرآن، چشم را بینا خواهد کرد.»
ایجاد اعتماد به نفس
حفظ قرآن به صورت اساسی، تحول مهم و قابل توجهی در روحیه انسان ایجاد کرده و به صورت ویژه اعتماد انسان را به قدری که خدای متعال به او داده، جلب می کند. شخصی که تا دیروز در فهم مطلبی به سختی می کوشید، به لطف خدا به گونه ای شده که کلمات را، حروف را و حتی حرکات را بخاطر دارد این شخص آنقدر به استعداد و توانایی خویش باور پیدا میکند که فهم چند صفحه مطلب علمی برای او کاری بس ساده و معمولی به نظر می رسد. در رهگذر حفظ قرآن اعتماد به نفس او بیشتر می شود.
دفع اتهامات بر علیه تشیع
برخی از فرق مسلمین، فراگیر نبودن حفظ قرآن در میان شیعه را بهانه و دستاویزی جهت تضعیف و تخریب شیعه قرار داده اند و همواره در کتاب ها و رسانه های خود به آن دامن می زنند اگر چه ظهور چهره های قرآنی و حفاظ قرآن از خردسال و نوجوان و جوان در میان شیعه به برکت انقلاب اسلامی تا حد زیادی این شبهات را پاسخ گفته است؛ اما این مقدار کافی نبوده و اهتمام همگان را می طلبد.
*قدم پنجم:
رابطه میان حافظ قرآن و فهم و تدبر در آیات قرآن
اگر در یک استخر قصد شنا کردن داشته باشید، ابتدا باید خود را کمی خیس کنی تا بدنت به دمای آب عادت کند و این یک نوع تجهیز است. اگر قصد ماندن زیر آب را داشته باشی، نیاز به اکسیژن داری. و همینطور اگر شرایط سخت تر شود (تو) نیاز به تجهیزات بیشتر برای فرو رفتن در آب را خواهی داشت. حال اگر قصد شنا در اقیانوس عمیق را داشته باشی قطعا باید بروی به دنبال وسایل غواصی، مثل لباس و دیگر تجهیزات.
می دانی که تعمق و تدبر در بحر عمیق قرآن نیز تجهیزاتی را می طلبد و بی شک اگر کسی توجه به این مقدمات نداشته باشد نخواهد توانست دل به این دریای خروشان و با عزمت بزند. برایت سوال است تجهیز شدن به حفظ، چقدر می تواند تو را در فهم آیات اقیانوس قران کریم کمک کند از خود سوال می کنی: حافظ قرآن چقدر در فهم و تدبر آیات موفق است؟
بهترین شیوه ی انس
كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ
تدبر در آیات با یک بار و دوبار خواندن حاصل نمی شود و نیاز به انس دائمی با قرآن دارد از بهترین شیوه های انس با قرآن، حفظ آیات کریمه ی آن می باشد. پس حفظ قرآن یکی از مقدمات تدبر در قرآن است.
فرصت بیشتر برای تدبر
«بروند به سمت حفظ قرآن: وقتی که حفظ شد، حفظ حاصل شد آنوقت توان و فرصت برای تدبر بیشتر پیدا خواهد شد.»
تاثیر حفظ بر فهم و تدبر
«انس با قران، مجالست با قرآن، تفهم قرآن، تدبر در قرآن اینها لازم است. مقدمه این کار این است که بتوانیم قرآن را بخوانیم، بتوانیم قرآن را حفظ کنیم؛ حفظ قرآن خیلی موثر است.»
حفظ در مسیر فهم و تدبر
«اگر بخواهیم به معنای حقیقی کلمه بهره ببریم باید با معارف و مفاهیم قرآن آشنا بشویم. این تلاوت هم و این حفظ قرآن هم و این انس با قرآن هم در این جهت کمک می کند.»
احاطه به تمام آیات در تفسیر یک آیه
«یکی از چیز هایی که {در تفسیر قرآن} خیلی لازم است، حفظ قرآن است؛ زیرا احاطه به قرآن در تفسیر آن اثر دارد. انسان در اثر حفظ قرآن، به مطالبی دست می یابد که هنوز در تفسیر ها نیامده است.»
*ششمین قدم:حفظ قرآن مهم تر است یا انس و عمل به قرآن کریم؟
حافظ قرآن عامل، در بهشت
امام صادق (ع) فرمود:
الحَافِظُ لِلقُرآ نِ العَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الکِرَامِ البَرَرَةِ:
حافظ قرآن که به آن عمل نمايد، همراه سفيرانِ گرامي و نيک کردار پروردگار خواهد بود.
ترک حفظ به خاطر ترس از عمل نکردن
کسی که قرآن را فراگیرد و به آن عمل نکند در زمره ی عالمان بی عمل است و قطعا عقوبت خواهد شد. با توجه به این که حافظ قرآن به واسطه فراگیری تمام آیات قرآن وظیفه ای بسیار سنگین در مورد عمل به قرآن می یابد آیا بهتر نیست برای جلوگیری از عواقب این کار افراد عادی اصلا قرآن را حفظ نکنند؟ در جواب باید گفت ما به این شناخت رسیده ایم که تنها راه رسیدن به سعادت در گرو عمل به قرآن است پس فرقی نخواهد داشت که حافظ قرآن باشیم یا نه در هر دو صورت مامور به عمل به قرآن هستیم. تنها فرقی که وجود دارد این است که حافظ قرآن به علت وقوف بیشتر بر قرآن در عمل به قرآن می تواند موفق تر عمل نماید.
زمینه واسعه ی عمل
در گذشته بعضی از افراد را مشاهده می کردیم که به خیال خود برای فرار از عمل به احکام از فراگیری آن دوری می کردند. باید گفت این افراد تنها راه را بر خود دشوار تر می کردند زیرا این امر باعث می شد برخی از واجبات را کاملا ترک نمایند. و بخش دیگر را هم ناقص یا غلط به انجام رسانند.
شاهراه توکل و توسل
وقتی انسان با نیت انس و عمل به قرآن اقدام به حفظ آیات نورانی آن می نماید نباید هیچ هراسی را نسبت به فراموشی و ترک عمل به خود راه دهد. بلکه باید با تفکر و توسل و ابزار نیاز به درگاه خالق بی نیاز و عزم جدی تمام تلاش خود را برای فراگیری و عمل به قرآن به کار گیرد و مطمئن باشد که خداوند او را در این مسیر کمک می کند.
شرط شفاعت اهل بیت (ع)
بخش عمده ای از عاقبت به خیری انسان مرهون فراگیری و عمل به قرآن در دنیاست و کسی که در دنیا از قرآن بی بهره بوده هیچ تضمینی وجود ندارد که مورد عنایت اهل بیت (ع) قرار گیرد.

*آخرین قدم:
آسیب ها و آفت هایی که در مسیر حافظ قرآن است
مسیر پر است از پیچ و خم. پر است از دست انداز، و دشمنانی که در کمین اند. راهزنانی که چشم طمع به سرمایه «تو» دوخته اند و باید جاده شناس شوی. مرد جاده. باید که بشناسی مسیر را تا سر بزنگاه از دشمن داخلی و بیرونی آسیب نبینی. می دانی که حفظ قرآن از بهترین سلاح هایی است که شیطان را به خشم می آورد و شیطان نقشه ها دارد برای خلع سلاحت. در قدم هفتم و آخرین قدم به دنبال پاسخ این سوال هستی: چه آسیب هایی در کمین حافظ قرآن است؟
ضرر بیشتر حفظ برای حافظ بی عمل نسبت به غیر حافظ
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَلاَ يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إَلاَّ خَسَارًا
و ما آنچه را براى مؤمنان مايه درمان و رحمت است از قرآن نازل مى‏كنيم ولی ستمگران را جز زيان نمى‏افزايد
قرآن هنگامی مایه هدایت خواهد بود که شخص هم قلبا و هم عملا به آن ملتزم بوده و اعتقاد داشته باشد. افرادی که در عمل با گفته های قرآن دشمنی می کنند، یا قلبا به آن اعتقادی ندارند، به مرور از ولایت قرآن خارج شده و تحت ولایت شیطان قرار می گیرند.
توصیه های اخلاقی رسول خدا(ص) به حافظان قرآن
رسول خدا (ص) وظایف اخلاقی خاصی را خطاب به حافظان قرآن بیان فرموده اند، که بخشی از سخنان از این قرار است:
۱- سزاوار ترین مردم به خشوع داشتن در آشکار و نهان، حافظ قرآن است؛ سزاوار ترین افراد به انجام نماز و روزه در آشکار و نهان، حافظ قرآن است.
۲- ای حامل قرآن، به واسطه ی قرآن تواضع نما تا خدا درجه تو را بالا برد و تکبر نورز تا خدا هم تو را زبون نسازد.

فراموشی محفوظات
رسول خدا(ص) می فرمایند:
إذا قام صاحب القرآن فقرأه باليل والنهار ذكره، وإن لم يقم به نسيه
اگر حافظ قرآن همت گمارد شب و روز به مرور و قرائت آن بپردازد، آن را به یاد خواهد داشت، در غیر این صورت آن را فراموش می کند.

توجه به همنشین
امام علی (ع) می فرمایند: همنشینی با اهل باطل و بیهوده گویان، باعث فراموشی قرآن می گردد.
حسرت قیامت
امام صادق (ع) می‌فرمایند: هرکس سوره‌ ای از قرآن را فراموش کند، آن سوره به صورتی زیبا و در درجه‌ ای بلند در بهشت در برابرش آشکار می‌گردد. وقتی آن‌ را می‌بیند، می‌گوید: تو کیستی که چنین زیبایی؟ کاش برای من بودی. سوره می‌گوید: مرا نمی‌شناسی؟! من فلان سوره‌ام. اگر مرا فراموش نمی‌کردی، تو را به این درجه و مقام می‌رساندم.
وسوسه ها
این تنها وسوسه است که فکر کنیم چون کار مرور و محافظت از محفوظات کار سختی است، پس نباید قرآن را حفظ کنیم. حافظ قرآن پس از فراغت از حفظ، برای مرور هر جزء تنها حدود نیم ساعت وقت صرف می کند. زمان مذکور نسبت به زمانی که بسیاری از مردم صرف امور زائد، همچون تماشای تلویزیون می نمایند، وقت بسیار اندکی است.
فراری
آیت الله بهجت(ره) می فرمایند: قاعدتا حفظ قرآن خیلی آسان است. خداوند، حفظ قرآن را بر امت رسول خدا (ص) آسان نموده است. ولی ابقا و نگهداری از آن، تکرار لازم دارد؛ زیرا که فرمود: قرآن را تکرار کنید، که زود از خاطر می رود.
تاکید بر حفظ همراه با عمل
بنابر فرمایش رسول خدا (ص) شریف ترین مردم، حافظان عامل و شب زنده داران هستند. ممکن نیست مومن علی رغم اصرار بر گناه، توفیق حفظ قرآن یا نماز شب را بیابد. مومنان به خوبی این مطلب را در می یابند که در صورت ارتکاب گناه یا حتی انجام امور لغو، توفیق حفظ یا مرور آیات از آنان سلب می شود.

سخنی از گردآورنده:
اگر وارد حفظ شویم و انس با این کتاب الهی بگیریم تازه به این پی خواهیم برد که «عشق» حقیقی چیست! و کیست!
آری! عاشق میشوی! درهای رحمت به رویت گشوده می شود، آرامش تو را در بر میگیرد، نگاهت وسیع می شود، حرکتت سریع می شود، نعمت ها ارزانی تو می شود و …
اما این مسیر پر است از پیچ و خم های خشمگین و کسانی که می خواهند تو را از این مسیر برهانند.
تنها «عشق» است که تو را ثابت قدم نگه می دارد.
یکی از مسائلی که همیشه ذهن یک حافظ را مشغول می کند این است که دیگران به او میگویند «چرا حفظ می کنی؟» الان با وجود نرم افزار ها و تکلونوژی روز به راحتی میتوان با سریعترین زمان به آیه مورد نظر دسترسی پیدا کرد و یا خود حافظ گاها در هنگام حفظ و یا پس از به پایان رساندن حفظ درگیر سوال «چرایی حفظ؟» می شود و یا شبهاتی وارد می شود نسبت به حفظ قرآن، که در برخی موارد یک حافظ از پاسخ آن عاجز می ماند. حال ما در این بخش از «آشنای غریب» به پاسخ شبهاتی می پردازیم که در اذهان حافظان و عموم مردم وجود دارد. در این بخش سعی شده است از مهمترین و رایج ترین شبهات و کوتاه ترین پاسخ ها استفاده شود.
شبهه ۱:
با وجود تکلونوژی روز و وجود نرم افزار های هوشمند چه نیازی به حافظ قرآن است؟
در پاسخ این شبهه اینگونه بیان میکنیم که در بخش قبل (هفت قدم) آیات و روایات زیادی برای حفظ قرآن و ثواب و آثار و برکات آن ذکر شد و همچنین اهل بیت (ع)، خوراک ساختن یک شخصیت اسلامی را حفظ قرآن می دانند.
آیت الله سبحانی میفرمایند: من دیدم حافظ قرآن کمتر گناه می کند. بنابر این یکی از اهداف حفظ قرآن تقرب به بارگاه خداوند متعال و دوری از گناهان است.
شبهه ۲:
چرا برخی از علماء حفظ نکردند؟؟
در اینجا اینگونه پاسخ می دهیم که وظیفه ما تبعیت از رسول خدا (ص) است که احادیث مرتبط با حفظ قرآن در بخش (هفت قدم) گذشت. با نگاه به زاویه ی دیگر سوال مطرح شده، اینگونه سوال میکنیم که چرا برخی از علماء قرآن را حفظ کردند؟ علمایی همچون سید ابن طاووس، علامه حلی و…
با دقت در تاریخ و مسیر زندگی علماء می یابیم که علمای قدیم حدیث و فقه را فقط و فقط به حافظان قران می آموختند. و همچنین علمای جدید همگی حسرت حفظ قرآن را می خورند. همچون آیت الله سبحانی، آیت الله حسن زاده آملی و رهبر عظیم الشان انقلاب.
آیت الله سبحانی در پیری در حیاط قدم میزدند و حفظ می کردند. رهبر (حفظه الله) میفرمایند: گاها اتفاق افتاده که با خود میگویم هرچه دارم را بدهم و حفظ قرآن را بگیرم. علاوه ی بر آن برخی از علماء از حسرت گذشته پا به عمل گذاشتند، همچون آیات عظام سبحانی، خویی، علامه تنکابنی. علامه تنکابنی در ۹۰ سالگی حفظ را شروع کردند و می فرمودند: حفظ می کنم که چراغ هدایتم در برزخ باشد.
شبهه۳:
می گویند: ابن ملجم هم حافظ بود، در میان وهابی ها و داعش هم حافظ وجود دارد، آیا حفظ موضوعیت دارد یا عمل؟ می گوییم ابن ملجم نماز شب هم می خواند، آیا نماز شب موضوعیت دارد یا عمل به آن؟ آنها که دم از شمر و ابن ملجم و حفظ قرآنشان می زنند چرا نام اصحابی چون مسلم ابن اوسجع، عمار، حبیب ابن مظاهر را که از حافظان بودند را نمی گویند. میگویند مهم انس با قرآن است نه حفظ آن!! می گوییم چون که ۱۰۰ آید ۹۰ هم پیش ماست. اینگونه شبهات را معمولا کسانی مطرح می کنند که طعم این چشمه ی زلال را نچشیده اند.

شبهه ۴:
برای نگهداری حفظ تا آخر عمر وقت آدم هر روز چندین ساعت گرفته می شود!
ما حافظ میشویم تا مجبورا روزی چند ساعت انس با قرآن داشته باشیم
شبهه۵: در خود قرآن اشاره ای به حفظ قرآن نشده است!
از جمله واژه هایی که در قرآن آمده است برای حفظ کلمه «ذکر» است. در کتاب «مفردات راغب» فرق بین ذکر و حفظ را تفصیلا بیان فرموده است.
وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ
در تفسیر مجمع البیان در ذیل این آیه «ذکر» را به معنای حفظ بیان فرموده است و همچنین در سوره ی احزاب آیه ۳۴ علامه طباطبایی(ره)در تفسیر المیزان منظور از ذکر را حفظ قرآن می داند.

ایستگاه آخر
نگاهی به ساعت روی دیوار اتاق بیانداز. ثانیه شمار می چرخد و می چرخد و با خود می برد ما مسافران زمان را. می برد به مقصدی که تو خودت انتخاب می کنی. همین ثانیه ها. همین تیک تاک ساعت که تو عادت کرده ای به صدایش. همین یک، دو، سه، چهار، پنج…. پنجاه و نه، شصت و باز دوباره یک، دو، سه…. اینها همه نعمت است. نعمتی بزرگ. یقینا بدان که نعمتی بالاتر از سرمایه عمر وجود ندارد نه این که پیدا نکرده باشیم. نه. اصلا وجود ندارد. یقیقا بدان که سرمایه ای بالاتر از سرمایه ی عمر نداریم. پس چه بهتر که بر ارزش این سرمایه خداداد بیافزاییم با همت و پشتکار، با قدر دانی از کلام الهی که کیمیایی است بر قلب و جانمان. و عیار طلای عمر «تو» را تا ملکوت اعلی بالا می برد و «تو» می شوی مشمول کرامت الهی.
حفظ کتاب خدا مبارک باد.
نیایش
*******************************
باید از خود بپرسیم که چرا حجت حق
خیمه را امن تر از خانه ی ما میداند؟!
***************************

اللهم نور قلوبنا بالقران / اللهم زین اخلاقنا بالقران
اللهم اصلح امورنا بالقران / اللهم احفظ دیننا و دنیانا بالقران
اللهم اهد شبابنا بالقران / اللهم زید علمنا و ایماننا بالقران
اللهم الحفظ اولادنا بالقران / اللهم اغفر والدینا بالقران
اللهم اشف مرضانا بالقران / اللهم اغفرموتانا بالقران
اللهم عجل فی فرج مولانا صاحب الزمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) بالقرآن / و استجب دعانا واقض حوائجنا و حوائج المومنین و المومنات بحق قران العظیم و نبی الکریم و آله الطاهرین
** برحمتک یا ارحم الراحمین**
محمد مهدی صادقی گلوردی