دل نامه ۱ (نامه های یک پدر به فرزندان)

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۱۱/۲۳

قبلا از مدیریت فرهیخته وهمکاران گرامی این سایت وزین که در جهت بالندگی و توسعه فرهنگ اصیل اسلامی و قرآنی، برمبنای مکتب معصومانِ اهل بیت (علیهم السلام)، در این سرزمین تلاش می کنند، سپاسگزاریم.
بسم الله الرحمن ارحیم
درباره « قدر و تقدیر »
فرزندان خوبم سلام
سخنم با شما درباره « قدرو تقدیر » است، این دو واژه با واژه هایی مانند: ، «مقدّر»، «مقدار» ،«مقدور»، «قدرة»، «قدردانی»، «قدرشناسی» و … ، نسبت و قرابت معنایی دارد، و مردم با فرهنگ این سرزمین این واژگان را زیاد به کار می برند، و این دو کلمه « قدر» و « تقدیر » به معنای « اندازه » و « اندازه گیری » است ،به همین خاطرآیه شریفه (إنّا كلّ شئٍ خلقناه بقَدَرٍ) اینگونه ترجمه شده است: (ما هر چیزی را با «اندازه گیری» آفریدیم) (۱) و نیز امام صادق (ع) می فرماید: «هرگاه خداوند (آفرینش) چیزی را اراده کند آن را اندازه گیری می کند»: إن الله إذا أراد شيئا قدّرَه، (۲)
حقیقت تقدیر الهی
تقدیر الهی از اسرار پروردگارست و کسی جز خدا از حقیقت آن آگاه نیست، چنانکه امیر المومنین علی (ع) در پاسخ به سوال کسی که درباره حقیقت « تقدیر الهی » پرسید، فرمود: آن راهیست تاریک، از آن راه مگذر ، و دریاییست ژرف ، خود را در آن میافکن،و آن سرّ پروردگارست و بر تو پوشیده است ، پس به دنبال آشکار شدنش مباش. (۳)

ایمان به تقدیر الهی و فواید آن
رسول اکرم (ص) در باره برخی از فواید و آثار ایمان به تقدیر الهی می فرماید: ایمان به آن غم و اندوه را زایل می کند. قال رسولُ الله (صلى الله عليه وآله): الإيمانُ بالقَدَرِ يُذهبُ الهمَّ والحَزنَ .(۴)

عمومیت تقدیر الهی
سرنوشت تمام امور هستی، در دفتر تقدیر پروردگار دانا و توانا ثبت است، شخصی از امام صادق (ع) پرسید:کسی دارویی مصرف می کند یا دعایی برای درمان می نویسد، آیا ( خارج از تقدیر الهیست ) و تقدیر الهی شامل این موارد نمی شود ؟ امام فرمود : این امور نیز در (کتاب ) تقدیر الهی، و در علم پروردگارست.(۵)
تقدیر مومنان
امام صادق (ع)درباره سرنوشت انسان مسلمان می فرماید :در شگفتم که خداوند برای مسلمان سرنوشتی را رقم نزد جز آنکه به خیر اوست، پس اگر با قیچی بریده شود خیر اوست و یا اگر برمشرق و مغرب جهان چیره شود، نیز خیر اوست. : «عجبت للمرء المسلم لا يقضي الله عزوجل له قضاء إلا كان خيرا له، وإن قرض بالمقاريض كان خيرا له، وإن مَلِك مشارقَ الأرضِ ومغاربَها كان خيرا له» (۶)
بدیهی است که در این حدیث وحی گونه سه عنصر مهم مد نظر است: ۱- خداوند دانا و توانا ، نگارنده دفتر تقدیر است۲- تسلیم مومنانه و موحدانه انسان مسلمان در پیشگاه پروردگار ۳- خیر بر اساس درک و بینش درست و توحیدی،( آنگونه که در مکتب امام صادق(ع) بیان میشود).
در نتیجه رقم خوردن سرنوشت کسانی که در ظاهر مسلمانند اما نشانه هایی از تسلیم پروردگار درآنان نباشد را، نباید به «تقدیر الهی» و «سرنوشت خیر» ، و مانند آن تعبیر نمود.

شب قدر
در قرآن کریم سوره ای به نام « سوره قدر» ( تقدیر امور)، است، که درآن، در باره شب قدر و نزول قرآن در این شب گرامی و اهمیت و فضیلت این شب سخن گفته شد تا جایی که فرمود این شب از هزار ماه برتر است!
امام باقر در باره شب قدر می فرماید: شبی است که در آن همه اموری که در آن سال روی می دهد تقدیر می شود، از خیر و شر و طاعت و معصیت و ولادت و وفات و روزی و … ، پس آنچه در این شب تقدیر می شود قضای حتمی و مشیئت الهیست.و از فضیلت این شب آنست که عمل صالح از قبیل نماز و زکات و هر کار خیری در این شب، بهتر از عمل در هزار ماه است که در آن، شب قدر نباشد.(۷)
قدر تقوی
امام علی (ع) در باره دوستی برادران می فرماید: برادران را به اندازه تقوایشان دوست بدار. أحبب الإخوان على قدر التقوى (۸)
قدر پاداش
امام علی (ع) فرمود: پاداش عمل (صالح) به اندازه سختی آنست. «ثواب العمل على قدر المشقة فيه ».(۹)
قدر عقل
پیامبر (ص) در باره قدر عقل می قرماید
ثروت ثروتنمد ، نیاز نیازمند، مصائب مصیبت زده و خشم انسان خشمناک نشانه مقدار خرد اوست. : «المال يكشف عن مقدار عقل صاحبه، والحاجة تدل على عقل صاحبها، والمصيبة تدل على عقل صاحبها إذا نزلت به، والغضب يدل على عقل صاحبه».(۱۰)

قدر سخن و قدر دانش
امام باقر (ع) می فرماید: من دوست ندارم که اندازه زبان کسی بیشتر از دانش او باشد چنانکه دوست ندارم اندازه دانش انسان بیشتر از خرد او باشد. «إني لاكره أن يكون مقدار لسان الرجل فاضلا على مقدار علمه، كما أكره أن يكون مقدار علمه فاضلا على مقدار عقله » (۱۱)
قدرت
«قدرت» نیز با « قدر» یک ریشه است، و قدرت در انسان، مظهری از قدرت پروردگار قادر بی همتاست که خود را به «قادر» و «قدیر» و «مقتدر» بودن توصیف نموده و ستوده است ، در جهان بینی توحیدی، قدرت باید در خدمت بشر و ابزاری برای شکرگزاری نعمت های خداوند باشد، چنانکه امام علی (ع) می فرماید: وقتی بر دشمنت قدرت یافتی او را عفو کن زیرا عفو شکر تسلط یافتن براوست. (۱۲)
قدرت مانند هرچیزدیگر در معرض آسیب است و آفت آن عداوت و خصومتست،چنانکه امام علی می فرماید: ( القدرة یزیلها العدوان)،(۱۳) ونیز می فرماید: آفت آن جلوگیری از احسان و نیکی کردنست، (آفة القدرة منع الإحسان).(۱۴) و از عجایب سخن امیر المومنین در باره قدرت اینست که: قدرت هوشیاری و احتیاط را از بین می برد ،( القدرة تنسي الحفيظة ). (۱۵)
در قرآن کریم قریب به سیصد آیه درباره تقوا هست و در نهج البلاغه امام علی (ع) یک خطبه درباره اوصاف اهل تقواست و این همه غیر از صدها حدیث و روایت دیگری است که در باره اهمیت نقش و جایگاه و آثار و کارکرد آن می باشد، بنابراین بزرگترین پناهگاه و مأمن، برای همه اقشار و اصناف از جمله صاحبان قدرت رعایت تقوای الهیست.
فرزندانم، پروردگار متعال در قرآن کریم سه بار، درسه سوره «انعام» و «حج» و «زُمَر»، می فرماید: « وما قدروا الله حق قدره» ( خدارا آنگونه که شایسته وسزاوار قدر نهادن اوست، قدر ننهادند)، این آیه واقعا تکان دهنده است، بر اساس این آیه خداوند از کسانی که قدر اورا ندانند نا خوشنود است، والبته آنها را نکوهش می نماید.
از این آیه استفاده می کنیم بالاترین قدرها قدر پروردگارست و برترین قدردانی قدردانی خداست، و روشن است که هرکس قدردان خدا باشد بی تردید قدردان سائر اموری که باید قدردان آنها باشد نیز هست، از قبیل قدردانی ازعقائد و فضائل و قدردانی از نعمت عمر و جان گرانمایه و قدردانی از خانواده و حفظ حقوق آنها و قدردانی از فامیل و قدردانی از همه کسانی که بر ما حقوقی دارند و ما ازالطاف و خوبی های آنان حظ بردیم و می بریم ، و نیز قدردانی از دیگر نعمت هایی که همواره از آن بر خورداریم مانند نعمت امنیت و حریت و عافیت و عفاف و والدین صالح و معاشران امین و مربیان فداکار و شهروندان مومن و نوعدوست و با فرهنگ ، و نیز نعمت زمامداران عادل و دانشمندان متخلق به فضائل انسانی و خصائل الهی، و بسیاری دیگر نعمت ها که ما را توان شمردن همه آنها نیست.
بدیهی است که لازمه عقلی و شرعی قدردانی، شکر وسپاس پروردگار و بکار بستن آن نعمت ها در موارد درست و شایسته است، و نیز احتراز و امتناع از هرگونه اسراف و تبذیر در آنهاست.
فرزندانم خداوند ما و شما را به نعمت هایی متنعم نموده که شکر و سپاس برخی از آنها را نمی توان حتی تا نفخ صور به جای آورد ، از قبیل نعمت محبت و عطوفت مادری، واقعا هیچکس تا ابد نمی تواند این نعمت را آنگونه که شایسته است ،قدردانی کند، اما کمترین وظیفه ما در مقابل این نعمت بزرگ این است که احترام مادران را مراعات کنیم و در این باره خود را در ورطه غفلت و فراموشی نیاندازیم چون غفلت موجب از یاد رفتن وظیفه قدر شناسی می شود و در نتیجه موجب دور ماندن از تکلیفی می گردد که متوجه ماست.
فرزندان خوبم
پدر و مادر بایستی مصنوم شما باشند ، و در ساحت اطاعت پروردگار یکتا، هیچ چیز و هیچ کس و هیچ خواسته ای را بر خواسته و خوشایندی آنان اولویت ندهید، مگر نه اینست که خداوند متعال فرموده : اگر بنده ای برای من روزه مستحبی می گیرد وقتی پدر و مادرش به سبب آن اذیت می شوند ، روزه نگیرد.!!! ( الله اکبر).
هرچند قدردانی شایسته و بایسته از نعمت های الهی بسیار دشوار است، اما هرکسی به اندازه عقل و بلوغ و رشد و دانایی و توانایی خود باید عهده دار تکلیف انسانی والهی باشد و مسئولیت هرکس در باره عقاید و اخلاق و پایبندی به قانون نیز براین اساس توجیه می شود.
فرزندانم ، همواره متصف به تلاش در زندگی و مبرا از سهل انگاری در امور خود و دیگران باشید. انشاءالله
آرزومند صلاح و فلاح شما
الف – خیرخواه

(۱) سوره القمر آیه ۴۹، بر اساس ترجمه تفسیر المیزان علامه طباطبایی
(۲) المحاسن: ۱ / ۳۷۹ / ۸۳۷.
(۸)الاختصاص: ۲۳۹ و ۲۲۶.
(۱۱)الكافي: ۲ / ۶۲ / ۸.
(۱۰) معدن الجواهر: ۶۰.
(۶)نهج البلاغة لابن أبي الحديد: ۷ / ۹۲
(۳) و(۴)و(۵) و(۶) و (۷) و(۹) و(۱۲) و (۱۳) و (۱۴) و(۱۵) ميزان الحكمة – الريشهري (۸/ ۱۷۲).