تربیت بدنی ازنگاه بین المللی/مهدی درخشانی منصورکوهی

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۱۱/۷

در این مقاله سعی داریم به بررسی کلی جایگاه تربیت بدنی مدارس و بعضی از تغییرات اجتماعی که با تربیت بدنی و تربیت بدنی مدارس در ارتباط است و همچنین چالش های پیش روی حرفه ی تربیت بدنی بپردازیم.

به طور کلی،هدف اصلی معلمان و مربیان تربیت بدنی،بهبود وضعیت جسمانی افراد تحت پوشش است.اما ممکن است سوال کنید فردی که آموزش تربیت بدنی می بیند چه ویژگی هایی دارد؟فردی که آموزش تربیت بدنی می بیند دارای مهارت هایی می شود که این مهارت ها او را قادر می سازد تا در فعالیت های جسمانی مختلف شرکت کرده و از انجام این فعالیت ها لذت ببرد ضمن آنکه انجام این فعالیت ها می تواند در سلامتی و بهزیستی عمومی وی در طول عمر موثر باشد.او ارزش این فعالیت ها را درک نموده و تاثیر آن ها را در ارتباط با مناسبات اجتماعی و اخلاقی و سلامتی و صحت جسمانی می داند.بنابراین،هدف اصلی معلمان و مربیان تربیت بدنی باید بهبود وضعیت جسمانی،تقویت روحیه ی اجتماعی و رشد همه جانبه ی دانش آموز از نظر فرهنگی و اخلاقی باشد.
با این نگاه،این مقاله از این جهت نگاشته شده است تا کلیه مربیان تربیت بدنی در جای حای جهان با چالش ها و موقعیت های تربیت بدنی در مدارس خود آشنا شده و بتوانند با تدبیر و بینش صحیح در رفع آنها بکوشند.
جایگاه تربیت بدنی در مدارس
همانگونه که پیشرفت های تکنولوژی منجر به کم تحرکی شده است،به همان اندازه،مشکلات اقتصادی نیز باعث شده است که دولت ها حمایت های خود را از تربیت بدنی مدارس کاهش دهند.شورای تحقیقات اروپا در خصوص جایگاه تربیت بدنی در مدارس اذعان دارد که تربیت بدنی برای دانش آموزان یک نیاز قانونی است و برنامه ی درس تربیت بدنی برای حصول نتیجه ی مثبت باید به رسمیت شناخته شود کیفیت وسایل موجود ورزشی و همچنین ذیصلاح بودن مبیان تربیت بدنی و درس تربیت بدنی برای آینده ای شاد و لذتبخش باید به تصویب دولت ها برسد.اما شاخص ها و مطالعات بین المللی نشان می دهد آنچه را که دولت ها در خصوص تربیت بدنی مصوب می کنند با آنچه را که عملا عرضه می کنند کاملا مغایر است.مثلا شورای اروپا در مطالعات خود همراه با مستندات واقعی به این نتیجه رسیده است که به رغم مصوبات دولت،تربیت بدنی وضعیت نامطلوبی را در موارد ذیل پیدا کرده است:
-کاهش امکانات و وسایل ورزشی
-جدی نگرفتن برنامه ی درس تربیت بدنی
-عدم آمادگی و صلاحیت مربیان ورزش
-عدم توزیع یکسان و عادلانه وسایل و امکانات ورزشی بین معلولین و جنسیت های مختلف
علیرغم داشتن مستندات رسمی از اصول،سیاست ها و اهداف باید گفت که اقدامات واقعی می توانند ارائه دهنده ی موقعیت های تربیت بدنی باشند و موقعیت ها هر چه که باشند،چندین نگرانی مشترک را برای تمامی دست اندرکاران تربیت بدنی به وجود آورده است که به نوبه ی خود چالش های متعددی را برای حرفه ی تربیت بدنی ایجاد کرده است.این چالش ها عبارتند از:

۱-وضعیت درسی
همراه با سیستم آموزش اجباری عمومی،کشورهای زیادی الزام قانونی پیدا کردند تا در چارچوب انتظارات،امکان ایجاد تربیت بدنی و ورزش را برای دختران و پسران به عنوان بخشی از آموزش عمومی فراهم کنند.اما شواهد ناشن می دهند که این انتظارات عملا محقق نشد و تربیت بدنی برای جبران دروس دیگر تنزل پیدا کرد.به عبارت دیگر،تربیت بدنی با امکانات و تجهیزات مادی و نیروی انسانی بسیار کم مواجه گردید.
به طور کلی دریافته های تحقیقی بین المللی،عوامل غالبی که باعث جدایی آشکار سیاست های قانونی و ارائه ی واقعی تربیت بدنی شده است را می توان در عدم بهبود اجرای برنامه یدرسی،نبود اختصاص زمانی به تربیت بدنی،کمبودهای مالی،عدم تنوع منابع،منابع مکتوب ناکافی،کمبود پرسنل واجد شرایط و تلقی های غیر منطقی افرادی مثل مدیران مدارس دانست.
مطالعات جهانی شورای اروپا حاکی از آن است که در بسیاری از کشورها،تربیت بدنی از جایگاه قانونی مشابهی مثل دروس دیگر برخوردار است.اما این امر کمی گمراه کننده است چون جایگاه قانونی تفاسیر و تعابیر زیادی دارد.بعلاوه،هر چند ویژگی های تربیت بدنی همسنگ دروس کلیدی مثل زبان و ریاضیات در برنامه ی درسی است ولی ساعت های کمتری به آن اختصاص داده شده است و معلمین و مربیان ورزش از شان کمتری برخوردار هستند.
۲- زمان اختصاص به برنامه ی درسی
هر چند نظارت محلی بر برنامه درسی تاثیر خاص محلی خود را داراست،اما چند نظر عمومی نیز قابل تعریف و بررسی هستند.در سطح جهانی،این خواست وجود دارد که ۶ تا ۷ درصد از کل برنامه درسی به تربیت بدنی اختصاص داده شود،یعنی ۹۰ دقیقه در هفته.اما بالاترین رقم زمانی در بخش تربیت بدنی به سال های میانه ی تحصیلی یعنی دانش آموزان ۹ تا ۱۴ سال اختصاص داده شده است و با افزایش سن دانش آموزان یا سال های آخر تحصیلی،زمان تربیت بدنی یا کاهش یافته است و یا این موضوع درسی به کلی از برنامه ی درسی حذف شده است.
۳- منابع تربیت بدنی
الف) بودجه
در جهانی که تقاضا برای موسسات و خدمات اجتماعی رو به افزایش است،سیاست های دولت بر اساس اولویت ها تنظیم شده و تربیت بدنی معمولا در دستور کار سیاسی نیست.
بودجه های تربیت بدنی با ارقام بالای وسایل ورزشی و نگهداری تجهیزات،در بسیاری از مدارس کشورها موضوعی دائمی است.در عصری که با مشکلات مالی و اقصادی دولت ها مواجه هستیم،حذف بودجه در بخش تربیت بدنی در بسیاری از کشورها و مناطق جهانی کاملا مشهود است.غالب گزارشات،محدودیت های مالی در بخش تربیت بدنی را نشان می دهد و ابقای سرمایه گذاری های مالی یا دسترسی به امکانات شناور،نشان دهنده ی آن است که تربیت بدنی در بسیاری از کشورها در حال حذف شدن است.
مسائل و مشکلات مالی تاثیرات دیگری را نیز در درس تربیت بدنی به همراه داشته است.از جمله این تاثیرات می توان به بودجه ی ناکافی برای ساخت و سازهای مکان های ورزشی،حفظ و نگهداری وسایل ورزشی جابه جایی به محل های جدید،تغییر منابع مالی مدارس به دروس دیگر مثل کامپیوتر، کاهش منابع مالی از طرف دولت برای درس تربیت بدنی از شغل مربیگری و جست و جوی آن ها برای مشاغل پردرآمدتر نام برد.
ب)وسایل و امکانات ورزشی
از میان تحقیقات و پژوهش های منطقه ای و جهانی به ویژه در کشورهای در حال توسعه، این نکته حائز اهمیت است که تربیت بدنی با چالش های مالی و همچنین امکانات ورزشی نامرغوب روبروست.البته این تفاوت ها در بخش های فردی مناطق مشهودتر است.به علت امکانات ناکافی ورزشی و حفظ و نگهداری مکان های ورزشی،کلاس های تربیت بدنی با مشکلات بودجه ای روبه رو شده و کیفیت درس تربیت بدنی کمتر از کفایت قانونی است.هرچند میزان انتظارات و توقعات از استانداردهای وسایل و امکانات ورزشی در کشورهای پیشرفته بسیار بالاست،اما این مشکل به بخشهای سنتی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نیز کشیده شده است.
ج) پرسنل آموزشی واجد شرایط
در بسیاری از کشورها، کارآمدی معلمان تربیت بدنی قابل بحث بوده و تربیت معلمان تازه کار،مشکلاتی را ایجاد کرده است.در بسیاری از کشورها،معلمان و مربیان غیر تربیت بدنی در مدارس ابتدایی عموما صلاحیت تدریس تربیت بدنی را ندارند و معلمان تازه کار موجب مشکلات عدیده ای شده اند.بحث دائمی تمامی مطالعات در خصوص موضوع رشد حرفه ای معلمان تربیت بدنی این است که درصد زیادی از کشورها نیاز به آموزش ضمن خدمت دارند و در بعضی از کشورها،آموزش ضمن خدمت به حداقل رسیده و با افت بخش مشاوره ی تربیت بدنی،این امر تشدید شده است.
د) برنامه درس تربیت بدنی
در تحلیل از یافته های مطالعاتی برنامه های ورزش محوری به وضوح دیده می شود که ورزش های رقابتی نقش عمده در برنامه ی درس تربیت بدنی داشته و رشته های دوومیدانی به صورت عمومی به دانش آموزان ارائه می گردد.رشته های تیمی نیز یک فعالیت غالب در برنامه ی درس تربیت بدنی مدارس ابتدایی و راهنمایی به شمار می رود.
بحث اجرا در برنامه ی درس تربیت بدنی مهم تر از شرکت در فعالیت های تربیت بدنی است یعنی این بحث وجود دارد که جوانان بیشتر علاقه مند به فعالیت های ورزشی خارج از مدارس هستند.اما،در بخش های عمده ای از جهان،برنامه ی درس تربیت بدنی در برخی از کشورها و مناطق،تغییر یافته و هدف و اهمیت آن مورد تعریف مجدد قرار گرفته تا با دستاوردهای آموزشی متناسب گردد.ارتباط وسیع تربیت بدنی با سلامتی و با رشد فردی و اجتماعی در برخی از کشورها در حال انجام است.علیرغم بررسی ها و مطالعات اخیر در خصوص بهبود درس تربیت بدنی در برنامه ی درسی،مطالعات بین المللی بر نقش بازی ها و مسابقات در بهبود مهارت های ورزشی تاکید دارند.برای بسیاری از کودکان،چنین برنامه هایی نمی تواند تجربیات معناداری را ایجاد کند.کمبودهای مشترکی که توسط حکومت ها با جایگزینی ورزش های قهرمانی به جای تقویت ورزش مدارس ایجاد شده است می تواند برای تربیت بدنی مدارس مضر باشد.
شرکت در فعالیت های ورزشی مدرسه و بعد از مدرسه به این علت است که مدرسه نمی تواند پیام های مربوط به تربیت بدنی را به خوبی به آن ها منتقل کند و یا سیاست ها و استراتژی های ملی و محلی نمی توانند به طور شایسته بر فعالیت های ورزشی دانش آموزان نظارت داشته باشند.
مهدی درخشانی منصورکوهی
دبیر تربیت بدنی شهرستان نکا