مدیریت شهری، مشکلات و راه حل ها/ دکتر علی محمد شاعری

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۰۸/۲۸

مقــدمــه
در دهه اخیر شهرنشینی در جهان با رشد روزافزونی روبرو بوده به گونه ای که بین سالهای ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۰جمعیت شهری از ۵/۱ میلیارد نفر به بیش از ۸/۲ میلیارد نفر افزایش یافته است که تقریباً ۴۵ درصد از جمعیت جهان را تشکیل میدهد. در پایان سال ۲۰۰۷ برای اولین بار در تاریخ بشریت، تعداد جمعیتی که در شهرها زندگی می کردند از جمعیت روستانشین بیشترشد و تخمین زده میشود که تا سال ۲۰۲۰ حدود ۶۰درصد از جمعیت جهان را شهرنشینان تشکیل خواهند داد. در کنار مزایایی مانند دسترسی به آب آشامیدنی سالم، حمل و نقل عمومی، اقتصاد پویا، مراکز فرهنگی و در مجموع زندگی راحت تردرشهرها، نمیتوان تاثیرات منفی شهرنشینی بر زندگی انسانها را نادیده گرفت. مدیریت شهری می تواند با تبدیل چالشهای شهرهای کوچک و متوسط به فرصتهای پیشرفت، بستری مناسب برای توسعه پایداروارتقاء شاخص های زندگی مطلوب شهری را فراهم سازد.
تعریف مـدیریت شهــری
اگر مدیریت، به درختی تشبیه شود یکی از شاخه های جدید این درخت، مدیریت شهری است. مشخصات و ساختار نهادهای قانونی اداره کننده شهر، از کشوری به کشوردیگرتفاوت دارد وهر جامعه ای، با توجه به ساختاراقتصادی، اجتماعی وسیاسی خود، تعریف یا تلقی ویژه ای ازمدیریت شهری دارد.
مديريت‌ شهري‌ عبارت‌ است‌ از اداره‌ امور شهر به‌ منظور ارتقاء شاخص هاي زندگي شهري در ابعاد مختلف‌ اجتماعي، اقتصادي‌ و فرهنگي با توجه به نقش و حضور كليه اجزاء رسمي‌ و غيررسمي‌ موثر و ذيربط‌ با هدف‌ دستيابي به توسعه‌ همه‌ جانبه‌ و پايدار شهري و با توجه كلي به اهداف و سياستهاي‌ كلان کشور.
مدیریت شهری مفهومی است که در برگیرنده فرآیند برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع وامکانات، هدایت، نظارت و کنترل امورمربوط به خدمات شهری، محیط زیست شهری، عمران و خدمات زیربنایی، حمل و نقل شهری، معماری و شهرسازی، توسعه فرهنگی، ایجاد اشتغال پایدارو….با هدف دستیابی به اهداف توسعه پایدار شهری می باشد.
مشکـلات مـدیریت شهــری درشرق مازندران
مهمترین مشکلات شهری شرق مازندران(بهشهر، نکاو گلوگاه،رستمکلا وخلیل شهر) را میتوان بشرح ذیل طبقه بندی نمود:
۱- بیکاری جوانان شهری
هم اکنون حدود۵۰۰/۱۵ نفر بیکار درسه شهرستان مذکور قرار دارند که حدود ۷۰% آنان را تحصیل کرده های دانشگاهها تشکیل میدهند واکثریت قریب به اتفاق آنان در شهرها زندگی می کنند و منشاء بسیاری از نابسامانیهای اجتماعی در شهرهای منطقه شده اند.
۲- نابسامان بودن وضعیت مدیریت پسماند شهری
روزانه حدود ۲۰۰ هزار کیلوگرم پسماند درمنطقه تولید میشودوبصورت غیراستاندارد در طبیعت وجنگلها،رودخانه ها و.. رها سازی یا سوزانده میشود و باعث آلودگی شدید آبهای زیرزمینی و تخریب خاک، آلودگی منظر آلودگی هوا و موجب بروز انواع بیماریهای انسانی و به مخاطره افتادن محیط زیست منطقه شده است.
۳- نامناسب بودن فاضلاب شهری
شهرهای منطقه شرق مازندران فاقد شبکه جمع آوری فاضلاب شهری می باشد و فاضلاب تولیدی شهروندان وارد چاههای جذبی ومعابر میشوند و باعث انواع آلودگیها و بیماریهای خطرناک میشوند. لازم بذکر است حدود ۸۰% آب مصرفی شهروندان تبدیل به فاضلاب میگردد. در همین رابطه باید اشاره کنم به تخلیه انواع فاضلابهای خطرناک بیمارستانی، واحدهای صنعتی، کشاورزی و .. که تهدید جدی برای سلامت مردم بحساب می آید.
لازم بذکر است هم اکنون حدود۴۰% از فاضلاب کشورتصفیه و بازچزخانی میگردد، اما متاسفانه درمنطقه ما بعلت بی توجهی تاکنون قدمی برداشته نشده است.
۴- پایین بودن سرانه فضای سبــز

میگویند کوزه گر از کوزه شکسته آب می خورد. با توجه به بارندگیهای مناسب منطقه، هر درختی که در زمین کاشته شود سبز میگردد، اما ما نتوانستیم از این موهبت الهی استفاده کنیم. سرانه فضای سبز درهر شهر متناسب با شرایط آب و هوایی و ظرفیتهای طبیعی با شهرهای دیگر متفاوت میباشد. مثلاً در کشورهای اروپایی برای هر نفر در شهرها تا ۵۰ مترمربع فضای سبز در شهرها ایجاد نموده اند. در شهری مثل تهران که در منطقه خشک و نیمه خشک وکم باران قرار دارد برای هر نفر ۵/۱۵ متر فضای سبز ایجاد شده است. در شهر خشک و بیابانی اصفهان حدود ۲۷ متر، اما سرانه فضای سبز در اکثر شهرهای منطقه ما حدود ۵-۶ مترمی باشد.
فضای سبز شهری ریه تنفس مردم است، محل گذراندن اوقات فراغت شهروندان، موجب تعدیل شرایط آب و هوایی وباعث جلوگیری از وقوع سیل و موجب کاهش آلودگی هوا، سر و صدا و آلودگی های آب و خاک میگردد.
۵ – آسیب های اجتماعــی
آمارها حاکی از آن است که هر ۵ دقیقه یک نفردرکشور بیکار میگردد و از هر ۱۰۰ ازدواج حدود ۳۰% منجر به طلاق می شود و پدیده های دیگر مثل اعتیاد جوانان، فرار کودکان، کودکان کار و بروز پدیده افسردگی و ناامیدی از جمله آسیبهای اجتماعی میباشد که علت اصلی بروز همه این نابسامانی ها را باید در فقدان برنامه ریزی و مدیریت یکپارچه شهری وهماهنگ نبودن بخشها میتوان جستجو نمود. منطقه ما هم ازاین قاعده مستثنی نیست.
۶ – منظرنامناسب شهرها، ترافیک سنگین، معماری و شهرسازی ناموزون، معابرودسترسیهای غیراستاندارد، فقدان امکانات و خدمات فرهنگی و ورزشی از جمله نارساییها و چالشهای دیگر شهری می باشد.
راه حــل های پیشنهادی:
۱- مدیریت پسماند با استفاده از فن آوریهای جدید
امروزه پسماند را بعنوان یک زباله و کالای کثیف نمی شناسند. با استفاده از روشها و فن آوریهای نوین مثل تولید کمپوست، ورمی کمپوست، سلولهای دفن بهداشتی، استفاده از نیروگاههای زباله سوز برای تولید برق از زباله، نصب اتوکلاو وهیدروکلاو در بیمارستانها و واحدهای صنعتی براحتی میتوان زباله ها را بازیافت و مدیریت نمود. در این صورت زباله ها نه تنها یک تهدید نیستند، بلکه زمینه بسیار مهمی برای ایجاد اشتغال پایدارو حفظ محیط زیست خواهند بود. استفاده ازاین فن آوریها هم اینک درشهرهایی مثل اصفهان،تبریز،تهران،مشهدو..آغازشده است وامیدواریم بزودی درشرق استان با استفاده از فن آوریهای روز دنیامشکل مزمن پسماند درمنطقه حل شود.
۲- اجرای شبکه جمع آوری، تصفیه و بازچرخانی فاضلاب شهری
اگر بخواهیم ما هم میتوانیم با اجرای شبکه مدرن فاضلاب، کلیه فاضلاب های آلوده را جمع آوری، تصفیه و مجدداً برای مصارف مورد نیاز شهروندان استفاده نماییم.حدود ۴۰% از فاضلاب شهری کشور هم اکنون تصفیه و بازچرخانی میگردد. چرا منطقه ما نباید از این ظرفیت استفاده کند. متاسفانه آبهای سطحی و زیرسطحی ما بعلت تخلیه انواع فاضلاب و پسماند آلوده شده اند. راه مقابله با این تهدیدها در گرو اجرای شبکه فاضلاب شهری با اختصاص اعتبارات مناسب و پیگیری وهمت جدی مسئولین میباشد.
۳- افزایش فضای سبز و مراکز تفرجی و تفریحی
سرانه فضای سبز شهری منطقه را میتوان به چندین برابرفعلی افزایش داد. ایجاد پارکهای جنگلی جدید درمجاورت شهرها، حفاظت از باغات و پهنه های سبزشهری با درختکاری وایجاد فضای سبزدراراضی ونقاط خالی و مستعد، درختکاری درمنازل ومعابرشهری، ایجاد بام سبزوفضای سبز عمومی از جمله راه کارهای توسعه فضای سبز شهری بشمارمیروند.
۴- آموزش، راه اندازی و حمایت جدی از کسب و کارهای نوین و کارآفرینی در بخشهای مختلف صنعتی، کشاورزی، گردشگری، فنی و مهندسی، کسب و کاراینترنتی، کسب و کارخانگی کسب وکارشهری، با حمایت جدی بانکها، بخش خصوصی، شهرداریها ودستگاههای اجرایی و فراهم نمودن زیرساختها و فعالیت مناسب جهت جذب گردشگر، مثل ایجاد مراکز اقامتی و پذیرایی، ایجاد مراکز خرید زنجیره ای، ایجاد مزیتهای جدید گردشگری از جمله راه حلهای دستیابی اشتغال پایدار شهری محسوب می گردند.
۵- زیباسازی منظر شهری از طریق حذف زوائد شهری و هماهنگ سازی المانهای شهری، ساماندهی وضعیت نابسامان وناموزون معماری وشهرسازی، ایجادمجتمع های فرهنگی، امکانات مناسب ورزشی، سینمایی، هنری، بازی و سرگرمی وهمچنین تهیه واجرای طرح جامع حمل ونقل وترافیک ونوسازی معابرودسترسی ها از جمله راهکارهای مناسبی میباشد که برای دستیابی به شهرپایدار الزامی می باشد.
۶ – مـدیریت یکپارچه شهــری
دربسیاری از شهرهای پیشرفته دنیا، کلید شهردردست شهرداریها میباشد اما مسئولیت و وظایف شهری درکشور ما بعهده دستگاهها و سازمانهای مختلف می باشد که هماهنگ سازی دستگاهها و سازمانهای مختلف برای خدمت رسانی به شهروندان کاری سخت و طاقت فرسا وغیرممکن می باشد. بعنوان مثال اداره فاضلاب شهری، خدمات شهری ومحیط زیست، عمران شهری، نظم وانضباط اجتماعی، برق رسانی، مخابرات، آبرسانی و..هریک بعهده سازمانها وادارات متفاوت میباشد وهیچ گونه هماهنگی ویکپارچگی درامور فوق درسطح شهرها دیده نمیشود، هرسازمان متناسب با وظایف ومأموریتهای سازمانی بدون هماهنگی با سازمانهای دیگر مشغول فعالیت وخدمات رسانی به مردم میباشد که ناهماهنگیها وچند پارگی درسطح شهر مشکلات فراوانی را برای مردم وهزینه های هنگفتی بر دولت ومردم تحمیل نموده است .
در مدیریت نوین شهری، شهرداریها نقش دولت محلی را دارند ومسئولیت و اختیارات کلیه امورات شهروندان بصورت یکپارچه وهماهنگ بعهده شهرداریها میباشد،بدین ترتیب سرعت و دقت کارها افزایش یافته،هزینه ها کاهش واز موازی کاریها جلوگیری ومیزان بهره وری بهبود می یابد ونهایتا” سطح زندگی مردم بصورت چشمگیرتر افزایش واهداف توسعه پایدار نیز سریعتر محقق میگردد.
امیدوارم بتوانیم باکمک مردم وبا برنامه ریزی جامع واقدامات هماهنگ برمشکلات شهری فائق آییم.