روز شمار محرم/ دکتر محمد طاهر یعقوبی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۰۷/۲۵

اول محرم آغاز سال هجری قمری

تاریخ های متعددی در میان مردم جهان در گذشته رواج داشته و مورد استفاده ملت ها قرار گرفته که برخی از آنها به تدریج از میان رفته و به بوته فراموشی سپرده شده اند، ولی برخی از تاریخ های گذشته، همچنان در گذر زمان، استمرار یافته و حیات خویش را حفظ کرده و در عصر کنونی نیز به قوت خود باقی بوده و مورد استفاده ملت ها قرار دارند.
تاریخ قمری که از گردش ماه به دور زمین پدید می آید، از جمله تاریخ هایی است که نسبتا عمری دراز پیدا کرده است. این تاریخ، گرچه پیش از اسلام نیز در میان برخی از ملتها و امتها، از جمله عربها متداول بود، ولی پس از ظهور دین اسلام، به عنوان تاریخ رسمی این دین درآمد و بسیاری از احکام عملی و فقهی اسلام، بر آن مبتنی شده اند. همانند روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان، به جای آوردن اعمال حج در ماههای حرام، ایام اعتکاف و غیره.
این تاریخ، هم اکنون تاریخ مشترک قریب به یک میلیارد و پانصد میلیون تن از مسلمانان جهان می باشد. به تاریخ قمری، تاریخ هلالی نیز گفته می شود. زیرا ماه (قمر) هنگامی که یک دور خود را از هلال آغاز کند تا دورش به پایان برسد و به هلال بعدی وصل گردد، یک ماه پدید می آید و با دوازده بار تکرار این چنینی، یک سال قمری شکل می گیرد. دوازده ماه قمری عبارتند از: محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاولی، جمادی الثانیة، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذی القعده و دی الحجه.
مسلمانان صدر اسلام بنابر پیشنهاد امیرالمؤمنان حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام و تصویب خلیفه وقت، هجرت سرنوشت ساز پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم از مکه معظمه به مدینه منوره را مبدا سال قمری قرار داده اند. بدین جهت، تاریخ قمری را تاریخ هجری قمری نامیده اند.
قرآن کریم به روشنی بیان کرده است: از روزی که خدا آسمان ها و زمین را پدید آورد (زمان تحقق یافت) خداوند متعال در کتاب خود (لوح محفوظ) تعداد ماه ها را، دوازده عدد قرار داده است و از میان آنها، چهار ماه را حرام کرده است.
از این که ماه های حرام، تنها در سال قمری وجود دارند، دانسته می شود که تاریخ قمری از آغاز آفرینش هستی شکل گرفت و در نزد پروردگار متعال، ملاک و معیار تاریخ بشر قرار گرفت. اما از این که این تاریخ، از زمانی در میان مردم و در عصر کدام یک از پیامبران الهی مرسوم و معمول شده است، اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی از تاریخ نگاران، استقرار کشتی حضرت نوح علیه السلام در کوه جدی را مبدا تاریخ قمری دانسته اند. در تاریخ یعقوبی آمده است: استقرار کشتی نوح علیه السلام در کوه جدی در ماه محرم واقع گردید. به همین جهت محرم، اول سال شناخته شد. هم چنین در تاریخ طبری گفته شد: استقرار کشتی نوح، در دهم محرم (عاشورا) واقع گردید.
نزدیک ترین تاریخ به تاریخ قمری، همان تاریخ هجری شمسی است که بر اساس گردش زمین به دور خورشید، به مدت ۳۶۵ روز و ۶ ساعت طول می کشد.
مبدا تاریخ هجری شمسی، نیز هجرت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم از مکه معظمه به مدینه منوره است. این تاریخ، هم اکنون تاریخ رسمی جمهوری اسلامی ایران و برخی از ملت های اسلامی مجاور می باشد.

السلام علیک یا اباعبدالله
روز شمار محرم…. روز دوم

امام حسین علیه‏السلام در روز پنجشنبه دوم محرم الحرام سال ۶۱ هجری به كربلا وارد شد نقل شده است كه امام علیه‏السلام چون به كربلا رسید، پرسید: نام این سرزمین چیست؟ نامهای مختلفی را گفتند که یکی از آنها کربلا بود و همینكه امام نام كربلا را شنید فرمود: این مكان جای فرود آمدن ما و محل ریختن خون ما و جایگاه قبور ماست. این خبر را جدم رسول خدا صلی ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله به من داده است .
در این روز “حُرّ بن یزید ریاحی” ضمن نامه‏ای “عبیداللّه‏ بن زیاد” را از ورود امام علیه‏السلام به كربلا آگاه نمود . در این روز امام علیه‏السلام به اهل كوفه نامه‏ای نوشت و گروهی از بزرگان كوفه ـ كه مورد اعتماد حضرت بودند ـ را از حضور خود در كربلا آگاه كرد.
” بسم الله الرحمن الرحیم ، از حسین بن على به سوى سلیمان بن صرد و مسیب بن نجبه و رفاعة بن شداد و عبدالله بن وال و گروه مؤمنین، اما بعد، شما مى ‏دانید که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم در حیات خود فرمود : هر کس سلطان ستمگرى را ببیند که حرام خدا را حلال نماید و پیمان خود را شکسته و با سنت من مخالفت مى‏ کند و در میان بندگان خدا با ظلم و ستم رفتار مى ‏نماید و قولا و عملا اعتراض نکند، سزاوار است که خداى متعال هر عذابى را که بر آن سلطان بیدادگر مقدر مى ‏کند براى او نیز مقرر دارد و شما مى‏ دانید و این گروه ( بنى امیه) را مى ‏شناسید که از شیطان پیروزى نموده و از اطاعت خدا سرباز زده و فساد را ظاهر و حدود الهى را تعطیل و غنائم را منحصر به خود ساخته ‏اند، حرام خدا را حلال و حلال خدا را حرام کرده ‏اند .

نامه ‏هاى شما به من رسید و فرستادگان شما به نزد من آمدند و گفتند که شما با من بیعت کرده ‏اید و مرا هرگز در میدان مبارزه تنها نخواهید گذارد و مرا به دشمن تسلیم نخواهید کرد، حال اگر بر بیعت و پیمان خود پایدارید که راه صواب هم همین است، من با شمایم و خاندان من با خاندان شما و من پیشواى شما خواهم بود؛ و اگر چنین نکنید و بر عهد خود استوار نباشید و بیعت مرا از خود برداشتید، به جان خودم قسم که تعجب نخواهم کرد ، چرا که رفتارتان را با پدرم و برادرم و پسر عمویم مسلم دیده ‏ام. هر کس فریب شما خورد نا آزموده مردى است، شما از بخت خود رویگردان شدید و بهره خود را در همراه بودن با من از دست دادید، هر کس پیمان شکند، زیانش را خواهد دید و خداوند به زودى مرا از شما بى‌ نیاز گرداند. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته . ”
حضرت نامه را به “قیس بن مسهّر” دادند تا عازم كوفه شود. اما ستمگران پلید این سفیر جوانمرد امام علیه‏السلام را دستگیر كرده و به شهادت رساندند. زمانی كه خبر شهادت قیس به امام علیه‏السلام رسید، حضرت گریست و اشك بر گونه مباركش جاری شد و فرمود:
“اللّهُمَّ اجْعَلْ لَنا وَلِشِیعَتِنا عِنْدكَ مَنْزِلاً كَریما واجْمَعْ بَینَنا وَبَینَهُمْ فِی مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِكَ، اِنَّكَ عَلی كُلِّ شَیي‏ءٍ قَدیرٌ؛
خداوندا! برای ما و شیعیان ما در نزد خود قرارگاهِ والایی قرار ده و ما را با آنان در جایگاهی از رحمت خود جمع كن، كه تو بر انجام هر كاری توانایی.”
السلام علیک یا اباعبدالله
روزشمار محرم… سوم محرم الحرام سال ۶۱ ق

کربلا .. جمعه سوم محرم الحرام سال ۶۱ ق
ورود سپاه «عمربن سعد» به سرزمین کربلا و خریداری قسمتی از زمین کربلا توسط امام حسین علیه السلام
عمر بن سعد یك روز پس از ورود امام علیه‏السلام به سرزمین كربلا یعنی روز سوّم محرم با چهار هزار سپاهی از اهل كوفه وارد كربلا شد . امام حسین علیه‏السلام قسمتی از زمین كربلا كه قبر مطهرش در آن واقع مي‏شد را از اهالی نینوا و غاضریه به شصت هزار درهم خریداری كرد و با آنها شرط كرد كه مردم را برای زیارت راهنمایی نموده و زوّار او را تا سه روز میهمان كنند.
در این روز عمر بن سعد مردی بنام كثیر بن عبد اللّه‏ كه مرد گستاخی بود ـ را نزد امام علیه‏السلام فرستاد تا پیغام او را به حضرت برساند. كثیر بن عبداللّه‏ به عمر بن سعد گفت: اگر بخواهید در همین ملاقات حسین را به قتل برسانم؛ ولی عمر نپذیرفت و گفت: فعلاً چنین قصدی ندارم. هنگامی كه وی نزدیك خیمه ها رسید، ابو ثمامه صیداوی (همان مردی كه ظهر عاشورا نماز را به یاد آورد و حضرت او را دعا كرد) نزد امام حسین علیه‏السلام بود. همین‏كه او را دید رو به امام عرض كرد: این شخص كه مي‏آید، بدترین مردم روی زمین است. پس سراسیمه جلو آمد و گفت: شمشیرت را بگذار و نزد امام حسین علیه‏السلام برو. گفت: هرگز چنین نمي‏كنم.
ابوثمامه گفت: پس دست من روی شمشیرت باشد تا پیامت را ابلاغ كنی. گفت: هرگز! ابوثمامه گفت: پیغامت را به من بسپار تا برای امام ببرم، تو مرد زشت‏كاری هستی و من نمي‏گذارم بر امام وارد شوی. او قبول نكرد، برگشت و ماجرا را برای ابن سعد بازگو كرد. سرانجام عمر بن سعد با فرستادن پیكی دیگر از امام پرسید: برای چه به اینجا آمده‏ای؟ حضرت در جواب فرمود: مردم كوفه مرا دعوت كرده‏اند و پیمان بسته‏اند، بسوی كوفه مي‏روم و اگر خوش ندارید بازمي‏گردم
سخن امام حسین(ع) هنگام ورود به کربلا :
مردم بندگان دنیا هستند و دین آنها جز سخن بر زبانشان نیست. تا آنگاه که زندگیشان بچرخد، دنبال دین می روند و هرگاه بنای امتحان و آزمایش پیش اید دینداران بسیار اندک می شوند.

السلام علیک یا اباعبدالله

روز شمار محرم….. روز چهارم :

کربلا….شنبه چهارم محرم الحرام سال ۶۱ هجری قمری
در روز چهارم محرم، عبیداللّه‏ بن زیاد مردم كوفه را در مسجد جمع كرد و سخنرانی نمود و ضمن آن مردم را برای شركت در جنگ با امام حسین علیه‏السلام تشویق و ترغیب نمود.
* عبیدالله بن زیاد در مسجد کوفه مردم را چنین خطاب کرد:«ای مردم! خاندان ابوسفیان را آزمودید و آنها را چنان که می خواستید یافتید! و یزید را می شناسید که دارای رفتار و روشی نیکوست که به زیردستان احسان می کند و بخشش های او بجاست! و پدرش نیز چنین بود! اکنون یزید دستور داده تا بین شما پولی تقسیم نمایم و شما را به جنگ با دشمنش حسین بفرستم». سپس دستور داد در تمام شهر ندا کنند و مردم را برای جنگ آماده ی حرکت سازند.
* شمر بن ذی الجوشن با چهار هزار جنگجو، یزید بن رکاب با دوهزار جنگجو، حصین بن نمیر با چهار هزار جنگجو، مضایر بن رهینه با سه هزار جنگجو، و نصر بن حرشه با دوهزار جنگجو برای جنگ با حسین(ع) اعلام آمادگی کرده و حرکت به سوی کربلا را آغاز کردند.
* امام در پاسخ قیس بن اشعث که سفارش به بیعت با یزید می کرد، فرمود:
« نه به خدا سوگند، دست ذلّت در دست آنان نمی گذارم و مانند بردگان از صحنه ی جنگ با آنان فرار نمی کنم.