حجاب در ادیان و ایران در گذشته و حال/

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۰۷/۱۳

پوشش وعفاف از آن جهت که یک امر فطری است و برای حیات اجتماعی انسان ضروری می‌باشد، در ادیان و مذاهب الهی دارای جایگاه خاصی است .تمام ادیان آسمانی ، حجاب و پوشش را بر زن واجب و لازم شمرده‌اند و جامعه بشری را به سوی آن فراخوانده‌اند؛ زیرا حیا و لزوم پوشش به طور طبیعی در نهاد زنان به ودیعت نهاده شده واحکام و دستورهای ادیان الهی هماهنگ و همسو با فطرت انسانی تشریع شده است .
بدون تردید جهان بینی وانسان شناسی هر فرهنگ و مکتب ،نفش اساسی و مهمی درانتخاب نوع و کیفیت پوشش دارد بر اساس جهان بینی ادیان الهی که انسان خلیفه خداوند و مرکز و محور جهان هستی است و رسالت کسب معرفت و تهذیب نفس و اصلاح جامعه را بر دوش دارد و حیاتش در جهان آخرت نیز ادامه دارد، باید جسم زن و چشم مرد پوشیده گردد تا غرایز شهوانی مهار و کنترل شود و استعدادهای معنوی و عقلانی بشر درپرتو رهیافت های فطری و هدایت های وحیانی شکوفا گردد .
نوع لباس و پوشش می‌تواند بر بینش و اراده انسانی تاثیر گذارد و می‌تواند به عنوان زمینه ساز تعالی یا انحطاط فردی واجتماعی نقش آفرینی نماید .
در آیین زرتشت ، یهود و مسیحیت، حجاب بر زنان لازم بوده است .کتاب‌های مقدس مذهبی ، دستورات و احکام دینی، آداب و مراسم و سیره عملی پیروان این ادیان، بهترین شاهد و عالی‌ترین گواه بر اثبات این مدعاست .

ادیان آسمانی به این دلیل که ریشه در یک مبدأ دارند و آموزه‌های آن‌ها از وحی الهی سرچشمه می‌گیرد، در مسائل بنیادین اعتقادی و برخی مباحث فرعی اشتراک نظر دارند و مسئله حجاب از آن جمله است. حجاب یکی از مسائل اصلی مشترک بین ادیان الهی است. تمایل به به پوشیده ماندن در یهود، مسیحیت و اسلام، امری درونی است و عفاف و خویشتن داری فضیلت اخلاقی شمرده می‌شود. با این حال بر خلاف اسلام، طرح مسأله پوشش در آیین‌های یهود و مسیحیت موجود با ابهام و اجمال همراه است. برخی نیز معتقدند پوشش و حجاب صرفاً نتیجه‌ی تعامل فرهنگی بین فرهنگ هاست و برای همین است که این ادیان الهی در مورد چگونگی سخت‌گیرانه‌ای در این ادیان برای زنان وجود دارد که هم اکنون نادیده گرفته م‌ شود. اما اسلام این موضع را به دور از افراط و تفریط و به طور شفاف و روشنی بیان کرده است و مسلمانان معتقدند که این امر به گونه‌ای طراحی شده است که در جهت فعال سازی زنان در جامعه مفید باشد. بررسی کتب آسمانی و متون کهن این ادیان در کنار بررسی سیره ی عملی مردمان هردوران، می‌تواند راهی برای مقایسه و روشن شدن ابهامات موجود باشد.
حجاب در زرتشت
با توجه به متون تاریخی در زمان زرتشت اگرچه زن با آزادی در محیط بیرون از خانه رفت و آمد می‌کرد و یا هم‌پای مردان به کار می‌پرداخت ولی این امور با حجاب کامل و پرهیز شدید از اختلاط‌های فساد انگیز همراه بوده است .(علی محمدی آشنایی،حجاب در ادیان،ص۱۱۵)
از نظر دین زرتشت بر هر یک از زن و مرد واجب است که هنگام انجام مراسم عبادی و نیایش سر خود را بپوشانند بنا به گفته موبد-رستم شهرزادی-پوشش زنان باید به گونه‌ای باشد که هیچ یک از موهای سر زن از سرپوش بیرون نباشد.
پوشش در یهود
در مواضع متعددی از کتاب مقدس تورات و کتاب فقهی تلمود که یکی از کتاب‌های مهم دینی و در حقیقت فقه مدون و آیین‌نامه زندگی یهودیان است به طور صریح و روشن وجوب پوشش سر از نامحرمان در بیرون از خانه حتی برای عبور از راه مخصوص بین دو خانه، نهی از تشبه زن به مرد و بالعکس در لباس پوشیدن منع لمس و تماس و اختلاط با زن بیگانه، پرهیز از آرایش و ناز و غمزه و به صدا درآوردن خلخال‌های پا که موجب نزول قهر و عذاب الهی می‌گردد بیان شده است.(حجاب در ادیان الهی،علی محمدی آشنایی،ص۱۰۲)
حجاب در مسیحیت
سیره عملی زنان مؤمنه مسیحی نشان‌گر رعایت حجاب و پوشش کامل بدن می‌باشد و در تصاویری که از پوشاک مسیحیان و مردم اروپا در زمان‌های گذشته موجود می‌باشد، زنان دارای لباسی بلند بوده‌اند و سر را نیز به خوبی می‌پوشاندند. ( سفرنامه دیالافوا، ص ۲۲۱)
حجاب در ایران باستان
ویل‌دورانت معتقد است نقش پوشش و حجاب زنان در ایران باستان چنان برجسته ‌است که می‌توان ایران را منشاء اصلی پراکندن حجاب در جهان دانست . (ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج۲، ص۷۸)
دائرةالمعارف لاروس نیز به وجود حجاب زنان در ایران باستان اشاره می‌کند در تفسیر اثنی عشری چنین آمده‌است: «تاریخ نشان می‌دهد که حجاب در فرس (فارس) قدیم وجود داشته‌است. (تفسیر اثنی عشری، ج ۱۰، ص ۴۹۰)
تاریخ پوشاک به طور کلی بخشی از تاریخ تمدن و فرهنگ انسان است و برای آگاهی از پوشش در ایران، باید فرهنگ مردم ایران را هم بررسی کرد.(تاریخ پوشاک ایران، پریچهر رحیمی، مقدمه‌ای بر پیدایش و سیر تحولات پوشاک)
بررسی‌ها نشان می‌دهد که پوشش تمام بدن در دوره‌های مختلف تاریخی چه نزد زنان و چه نزد مردان در ایران یک حقیقت بوده‌است و به هیچ وجه ایرانیان در برهنگی به سر نمی برده‌اند.
برخی معتقد هستند که این پوشش کامل و آراسته به نوعی ریشه به وجود آمدن حجاب در دنیا بوده که زن ایرانی دارای حجاب سر و حجاب کامل بوده است. بر پایۀ متون تاریخی، در تمدن‌ها وادیان پیشین جهان، به‌ویژه درسلسله‌های مختلف ایران باستان، در دورۀ ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، حجاب در‌میان زنان معمول بوده است؛ و این حقیقت روشن می‌کند که با ورود اسلام به ایران حجاب وارد ایران نشده است؛ بلکه بانوان ایرانی ازدوران باستان حجاب داشته‌اند و حجاب آنان با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی، کار و پیشه، سبک و اسلوب خاصی داشت؛ آنچه بر صحت این ادعا گواهی‌دارد، نوع پوشش آنها است که می‌توان آن را در دوران باستان از روی کتیبه‌های به‌جا‌مانده در مکان‌های باستانی (نقش‌رستم، تخت‌جمشید، نقش‌رجب و …)، ظروف، تندیس‌ها و مجسمه‌های محافظت شده در موزه‌ها، و در دوران بعد از اسلام از‌طریق منابع وکتب معتبر مانند شاهنامۀ فردوسی ـ که آیینۀ تمام‌نمای فرهنگ ایران‌زمین است ـ مشاهده کرد.
با روي کار آمدن رضاشاه کساني که ترک سنت و اخذ فرهنگ غربي را مهم‌ترين عامل پيشرفت مي‌دانستند در پست‌هاي کليدي کشور قرار گرفته و مسئوليت‌هاي حساسي را برعهده گرفتند .اينان سياست « مدرن» کردن کشور را در زمينه‌هاي اداري، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي مد نظر قرار دادند. در اولين مرحله سياست نوسازي فرهنگي پوشاک مردان مورد توجه قرار گرفت و با وضع قانون ۱۳۰۷ش جز طبقه روحانيان، کليه اتباع ذکور ايراني موظف شدند به لباس متحدالشکل درآمده و کلاه خارجي با نام کلاه پهلوي بر سر بگذارند با اجراي اين قانون که بلافاصله در ادارات دولتي و خصوصي و سطح شهر اجرا شد به تدريج از تعداد افراد که مجاز از استفاده از لباس روحانيون بودند کاسته شد. سفر رضاشاه به ترکيه در سال ۱۳۱۳ش اثر عميقي بر نگرش او نسبت به ميزان استفاده از پوشاک غربي و ديگر الگوهاي غربي گذاشت. از آن به بعد جهت جبران عقب‌ ماندگي ايرانيان، ترکيه ملاک و الگوي پيشرفت شد. اولين اقدام رضاشاه پس از بازگشت از سفر ترکيه تغيير کلاه پهلوي به کلاه شاپو به عنوان کلاه بين‌المللي بود. سپس در فاصله سالهاي ۱۳۱۳ش تا ۱۳۱۴ش به منظور آماده ساختن افکار عمومي جهت کشف حجاب اقدامات وسيع تبليغاتي صورت پذيرفت و کم کم در مدارس و جشن‌هاي فرهنگيان حجاب ممنوع گشت. در روز ۱۷ دي ماه ۱۳۱۴ش در عمارت دانشسراي عالي تهران با حضور شاه و خانواده‌اش جشني برپا شد تا ديپلم فارغ‌التحصيلان به آن‌ها اعطا شود. در اين مراسم رؤساي مدارس و همسران صاحب منصبان عالي‌رتبه و همسر و دختران شاه بدون حجاب ظاهر شدند و اين روز به نام روز آزادي زن و کشف حجاب نامگذاري شد. از آن پس جشن‌هاي متعددي برگزار شد و مقامات عالي رتبه مملکتي و نظامي، رؤساي ادارات و کارمندان با زنان بي حجاب خود شرکت مي‌کردند. از سوي ديگر در يک اقدام خشن از سوي نيروي انتظامي در سراسر کشور حجاب زنان شامل چادر و چاقچور و روبنده از سر آنان به زور برداشته‌شد.
حجاب در عصر حاضر
قراين بسياري نشان مي¬دهد زنان در طول اعصار در جوامع متمدن پوشيده بوده ¬اند؛ هر چند در پوشش آنان گاه كمتر و گاه بيشتر از حدود تعريف در شريعت اسلامي است، اما در اكثر جوامع حضور اجتماعي زنان با پوشش‌هايي كه تقريباً تمام حجم بدن را پوشانده باشد، متداول بوده است. شايد بتوان هرزه ¬پوشي را ارمغان عصر جديد، به ويژه قرن اخير دانست.
انقلاب اسلامي را مي توان ثمره مجاهدت مردم در جهت زنده نگه داشتن و دفاع از ارزش هاي ديني اسلامي از جمله حجاب اسلامي دانست. هر چند بعد از انقلاب، گروهي از زنان که عمدتاً از طبقه متوسط جامعه بودند حرکت هايي را عليه حجاب انجام دادند و برخي از آنان نيز همراه با گروه‌هاي معارض انقلاب به خارج گريختند و با پول سازمان‌هاي بين المللي و کمک آن‌ها سازمان‌هاي فمینيستي معارض با انقلاب را راه اندازي کرده و تبليغات مطبوعاتي گسترده اي ( در اکثر کشورهاي غربي ) عليه نظام جمهوري اسلامي به راه انداختند؛ اما دسته ي ديگر ( حتي پيروان اقليت هاي ديني ) توسط افراد و مراکزي همچون بيت امام و آيت الله طالقاني متقاعد گرديده، به جمع زنان محجبه پيوستند.
جنگ و ارزش‌هاي ناشي از جنگ و مقابله با دشمن مشترک، روند همه‌گير شدن حجاب در جامعه را شدت بخشيد، به گونه‌اي که فعاليت جنبش‌هاي حمايت از حقوق زنان در خارج از کشور، نتوانست به داخل راهي بيابد و بيرون مرزهاي جغرافيايي و فرهنگي کشور ايران محصور گرديد.
نقشه‌ی سلطه‌گران عامل دیگر ترویج بی‌حجابی است. از آن جا که اساسی‌ترین عنصر فرهنگ ما، معارف و ارزش‌های دینی می‌باشد از این‌رو سلطه‌گران همواره سعی داشته‌اند تا با ترویج بی‌بند و باری و بی‌حجابی سنت‌ها و اداب و معارف دینی را مورد هجوم قرار دهند و با زیر پا گذاشتن ارزش‌های اسلامی بر ملت‌های مسلمان تسلط یابند. همچنین چون به خوبی می‌دانند که حجاب سپری در برابر آماج‌ تیرهای سلطه‌گرانه آن‌ها می‌باشد پس تلاشی مضاعف دارند جهت بی‌حجاب کردن زنان جامعه و استعمارگران برای رسیدن به این اهداف شوم خود، سلیقه‌ها، معیارها و الگوهای رفتاری و اخلاقی خود در قالب فیلم‌ها، مجلات، برنامه‌های سرگرم‌کننده، مبتذل و… در سراسر کره‌ی زمین به بشریت تحمیل می‌کنند. بنابراین باید نسل فرهیخته‌ی امروزی هوشیار باشند و در برابر دسیسه‌های شیطانی این صاحبان قدرت مقاومت نمایند و با تمکین در برابر احکام اخلاقی اسلام و با استفاده از فضیلت حیاء و حجاب در برابر این تهاجم و شبیه‌خون فرهنگی ایستادگی کنند.
تهاجم فرهنگی مهم‌ترین عامل بد حجابی در ایران است که با کمک سینما و تلویزیون و نفوذ ماهواره در خانواده ها و… بر ساختار حجاب ایرانی تاثیر گذار بوده و فرهنگ اصیل ایرانی را دستخوش تغییر کرده به طوری‌که به راحتی می‌بینیم در سال‌های جنگ تحمیلی، خانواده‌ها چقدر مقید و غیرتمند بودند وارتباط زن و مرد نامحرم بسیار محدود بود در حالیکه امروزه مردان، از بدحجابی محارمشان ناراحت نیستند و این موضوع را به راحتی پذیرفته‌اند. ارتباط زن و مرد نامحرم به یک مسئله کاملا عادی درآمده و فضاهای مجازی نیز دست به دست این موضوع داده و ارتباطات گسترده و خانمان سوزی به وجود آورده که آمار طلاق را با سرعت بیشتری رو به بالا می‌برد.
میشل هولباک نویسنده فرانسوی می‌گوید: جنگ بر ضد اسلام گرایی با کشتن مسلمانان فایده‌ای ندارد، فقط با فاسد کردن آن‌ها می‌توان به این پیروزی دست یافت، پس باید به جای بمب بر سر مسلمانان دامن‌های کوتاه فرو بریزیم.(فرهنگ اسلام،۸۴،۱۰۲۰)
آمنه انتصاری کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث