چگونه مزاجمان را بشناسیم ؟

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۰۷/۶

براساس طبیعیات قدیم، جهان نظام طبیعت بر پایه ۴ عنصر اصلی آفریده شده است که عبارتند از: آتش، هوا، آب و خاک. این چهار عنصر در بدن انسان به ۴ خلط (اخلاط اربعه: صفرا، دم، بلغم و سودا) تبدیل می‌شوند و هر یک تاثیرات خاصی در بدن انسان ایجاد می‌کند.
مزاج اصلی، همان مزاجی است که فرد با آن به دنیا می‌آید. این مزاج یا طبع همیشه همراه او بوده و مزاج یا طبیعت ذاتی اوست؛ درست مثل رنگ پوستی که با آن متولد می‌شود. اگرچه در طول عمر هر فرد به دلایل مختلف شامل اقلیم، تغییرات آب و هوایی، عادت‌های غذایی، حالت‌های روحی- روانی و عوامل بیماری‌زا این طبع کمی تغییر می‌کند اما اصل آن تغییر نخواهد کرد. غذایی که انسان مصرف می‌کند پس از هضم و جذب تبدیل به موادی می‌گردد که با آن مواد حرکت و رشد اندام‌های بدن تامین و موجب بازسازی اعضاء آسیب دبده می‌شوند. این مواد؛ صفرا، دم، سودا و بلغم نام دارند. این اخلاط چهارگانه دارای ویژگی‌هایی از حیث گرمی و سردی است. مثلا صفرا گرم و خشک است. دم گرم و تر است. بلغم سرد و تر و سودا سرد و خشک است. بدن انسان با ترکیب این اخلاط ساخته می‌شود. وجود کم یا زیاد هر کدام از این‌ها در بدن موجب تغییر شکل ساختمان بدن انسان می‌گردد و تفاوت‌هایی را در افراد پدید می‌آورد و رفتارهای متغیری را در انسان بروز می‌دهد. بدن انسان به هر چهار ماده احتیاج دارد اما هرگاه یکی از این مواد در بدن بیشتر بود همان مزاج آن فرد می‌باشد. هر فرد وقتی متولد می‌شود دارای یک سرشتی است و همین مزاج برای او یک حالت طبیعی است. یعنی اگر کسی مزاج گرم و خشک ،گرم و تر، سرد و خشک و سرد و تر دارد به این معنی نیست که دچار بیماری ناشی از صفرا، سودا، بلغم ویا دم است. آن چیزی که باعث بیماری می‌شود غلبه دم، صفرا، سودا یا بلغم است.
آیا مزاج شما گرم و خشک است
۱-خصوصیات جسمی: صفراوی‌ها یا افرادی که مزاج گرم و خشک دارند معمولا لاغر اندام هستند. رنگ چهره و سفیدی چشم آنان به زردی می زند. صورتی کشیده و پوستی گرم و خشک دارند. گرمایی هستند و تحمل فصل تابستان را ندارند. عطش زیاد و دهانی خشک دارند. بهترین فصل برای ایشان فصل زمستان است.کم خواب هستند. تمایل به خوردن آب، ترشی و همچنین غذاهای سرد مثل خیار و کاهو دارند و به خوردن خوراکی‌های شیرین کمتر تمایل نشان می‌دهند. این افراد در غذا خوردن اشتهای کمی دارند. میل جنسی آنان زیاد است. صفراوی‌ها کمی تند صحبت می‌کنند اما صدای بلندی ندارند.
ب)خصوصیات روانی: این افراد زود عصبانی شده، زود هم آرام می‌شوند و معمولا از عصبانیت خود پشیمان می‌گردند. افرادی پرجنب و جوش، پرانرژی، باهوش و پرحرف و حاضر جواب هستند.غلبه صفرا
اگر سطح صفرا از حالت تعادل خارج شد پوست به عنوان سطحی‌ترین لایه بدن خارش می‌گیرد و بدن داغ می‌شود و ریشه و پیاز موی سر را می‌سوزاند و فرد را دچار سردرد میگرنی می‌کند. بی‌حوصلگی و رفتارهای پرخاشگرانه و عدم تمرکر در یک موضوع، نشانه غلبه صفراست. در گوارش نیز لب‌ها خشک شده تشنگی مفرط پدید می‌آید. کام دهان تلخ می‌شود و موجب دل‌پیچه نیز می‌شود و گاهی زخم معده پدید می‌آورد. سنگ کیسه صفرا و کبد چرب و کوری از عوارض صفرای ناطبیعی در بدن است. غرور جوانی به علت صفرای زیاد است. اگر صفرا در پوست نفوذ کند موجب اگزمای صفرایی می‌شود و افزایش صفرا می‌تواند موجب ریزش مو و کچلی شود.
درمان
درمان بیماری‌های ناشی از افزایش صفرا با سرکنگبین و حجامت است. در ریزش مو هم شستن سر با سدر و سرکه صفرای زیر پوست را از بین می‌برد. درمان صفرا معمولااز ۳ الی ۴۰ روز طول می‌کشد.
خصوصیات دموی مزاج‌ها چیست
۲ا-خصوصیات جسمی: دموی مزاج‌ها یا کسانی‌که مزاجشان گرم و تر است معمولا افرادی درشت اندام بوده و سینه پهن و گشاد دارند .دارای پوستی سرخ و سفید و موهای پرپشت هستند. نبض آنها زیاد و قوی می‌زند. خواب خوبی دارندگرچه تحمل بی خوابی هم برایشان راحت است. این افراد نه تحمل گرمای زیاد را دارند و نه سرمای زیاد؛ ولی در کل تحمل سرما برایشان راحت تر است. علاقه به شیرینی و ترشی دارند. پوستی گرم و مرطوب و میل و توان جنسی بالایی دارند. آنها اشتهای خوبی در غذاخوردن دارند.
ب) خصوصیات روانی :انسان‌هایی شجاع و جسور بوده معمولا پیشرو ورهبر گروه می‌باشند. مهربان و صمیمی بوده، اراده بلند و دور اندیش دارند و بطور معمول انسان‎هایی آرام هستند.
غلبه دم
اگر دم از حد خودش بیشتر شد، پری یا غلبه خون پدید می‌آید که موجب فشار خون دموی می‌شود و احتمال خونریزی از لثه و بینی دارد وگرنه ممکن است موجب پارگی عروق مغزی یا چشمی و … شود و در عروق عمقی انسداد کرونلی پدید می‌آورد. اگر دم در پوست نفوذ کند موجب کهیر می‌شود. در غلبه دم سردرد گرم بوجود می‌آید که شروع درد از پیشانی است و کل سر را می‌گیرد که در طب کلاسیک به آن میگرن گویند.
درمان
اغلب درمان‌های غلبه دم با زالو، حجامت و خوردن سرکنگبین و سرکه، زرشک، گل عناب، گل نسترن و جوشانده برگ زیتون است. بیماری‌های دم معمولا ۴۰ روز به بعد درمان می‌شوند.
با مزاج بلغم چقدر آشنایی دارید
۳-خصوصیت جسمی: بلغمی‌ها یا افرادی که مزاج سرد و تر دارند افرادی چاق و پرچربی هستند. پوستشان سفید است و موهایی کم پشت دارند. اغلب تشنه نمی‌شوند و دهان مرطوبی دارند. خوابشان زیاد است. تمایل به مصرف گرمی‌ها مثل شیرینی و ادویه دارند و تمایل به خوردن سردی‌ها از جمله ترشی از خود نشان نمی‌دهند. بلغم در معده اشتهای زیاد پدید می‌آورد. فصل زمستان فصل بدی برای ایشان می باشد. آدم‌هایی که سردی آنها زیاد باشد چاق‌تر می‌شوند واشتهای خوبی دارند وسردی موجب کاهش ایمنی در بدن می‌شود. حالت پف آلودگی دارند. افرادی آرام، منزوی و دارای حرکات کند هستند. سردمزاجان در نیمه اول عمرشان سالم و در نیمه دوم بیمارند. این افراد میل و توان جنسی پایینی دارند.
ب)خصوصیات روانی : این افراد کم انرژی وکند هستند. معمولا صبور و آرامند و کمتر عصبانی می شوند .منفی بافی در این افراد زیاد است.
غلبه بلغم
بیشتر بیماری‌ها از غلبه بلغم و سردی پدید می‌اید از جمله؛ آلزایمر، ام اس، کولیت روده، فساد کلیه و مثانه، دیسمنوره، سرد مزاجی جنسی، پروستات، پیرچشمی، پولیپ بینی، وزوزگوش،کیست تخمدان، ارتروز، رماتیسم. این افراد استعداد سرماپذیری، فراموشی، درد مفاصل، پرخوابی و سردرد میگرنی دارند. اگر بلغم در سر از حد طبیعی بیشتر شد موجب کم هوشی در فرد می‌شود.
درمان
اغلب بیماری‌های بلغمی با بادکش گرم، ماساژ، تعریق و استمرار خوردن گرمی‌جات درمان می‌شوند. اسفند برای درمان دردهای سرد مفید است. بیماری‌های بلغم بعد از ۸۰ روز درمان می‌شوند.
آیا از سودایی بودن نگران هستید
۴-خصوصیت جسمی: سودایی‌ها یا افرادی با مزاج سرد و خشک اندامی لاغر دارند، خواب این افراد کم بوده و بینی خشکی دارند. به شیرینی و گرمی‌ها نسبت به سردی‌ها تمایل بیشتری دارند. بیشتر تمایل به هوای گرم دارند و در فصل بهار راحت ترند. فصل پاییز برای ایشان فصل نامطلوبی است. سودا برای تامین اندام‌های سخت بدن لازم است. سودایی‌ها افرادی پرمو هستند، عروق برجسته و نازک دارند و پوستشان هم تیره و سیاه است .آنها خواب کمی دارند. بو و صدا را سریع می‌شنوند. اشتهایشان زیاد اما خوراکشان کم است. سودایی‌ها میل جنسی زیاد و توان جنسی کمی نیز دارند.
ب)خصوصیت روانی: سودایی ها افرادی تیز بین با دقتی همه جانبه، ریز بین و منظم و دور اندیش و محاسبه گر هستند. فردی سودایی در حال اعتدال فردی منطقی، واقع بین، دقیق النظرف همه سو نگر و متکی به خویش است. سودا در حال سلامت طبع خوبی است.
غلبه سودا
در طب سنتی پنج نوع سودا داریم که یک نوع آن طبیعی و چهار نوع آن ناطبیعی و موجب بروز بیماری است. تبلور عالی سودا در یک نقطه موجب سرطان می‌شود. افراد سردی که احساس داغی می‌کنند سودای برامده از صفرا دارند. سرطان کبد، خلط غالب صفراست. پارکینسون نیز از سودای ناشی از صفرا و دم پدید می‌آید. تومور مغزی یا تومور سینه خلط غالب بلغم است. اگر بلغم فشرده در خون جاری شود موجب بیماری برص می‌شود. سودای ناشی از سودا باعث افزایش سردی و خشکی، سردرد، بی‌خوابی، درهم کشیدگی پوست، خشکی چهره، تیز بویی و تیز شنوایی، وزوزگوش، تظاهرات وسواس‌گونه، خارپاشنه و مشکلات قاعدگی می‌شود. سودای خشک می‌تواند موجب بی اعتمادی در فرد شده به طوریکه به همه کس بدبین شود .صدای مداوم و نکره سوداز است.استفاده مداوم از گوشی همراه و کامپیوتر نیز سودا را افزایش می‌دهد.
درمان
سودا بیماری دیردرمانی است و بعد از ۱۲۰ روز درمان می‌شود و باید سودا زدای آرام مصرف کنند مثل اسفند، سرکه، لیمو، زرشک. شستشوی سر با سرکه و ژل ختمی سودا را کاهش می‌دهد. افراد برای کاهش سودا باید روی سنگلاخ راه بروند. خوردن سرکنگبین در کاهش سودا کمک زیادی می‌کند.
منبع
برگرفته از سخنرانی‌های استاد حکیم حسین خیراندیش در جمع دانشجویان طب سنتی قم، مسجد اهل بیت ۱۳۹۴.

آمنه انتصاری کارشناسی ارشد علوم قران و حدیث و دانشجوی دوره طب اسلامی