حج ابراهيمي؛حج عبادي،حج سياسي /دكتر يعقوبي گلوردي

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۰۶/۲۲

در حج، همة مواقفي كه حاجي سير مي كند، خاطره سفر و اعمال ابراهيم خليل است. شيخ الانبياء ابراهيم خليل (ع) با بت درون و بت هاي بيرون مبارزه کرد و همين مبارزه دليل بر عبادي و سياسي بودن حج است. خداوند متعال مراسم حج را هم مظهر جمال خود قرار داد و هم محور جلال خويش، يعني در زيارت خانه خدا هم آثار تهذيب و تزكيه مشهود است(عبادي) و هم نشانه تبرّي از شرك و مشركان(سياسي).
بُعد دروني يا عبادي حج، عرفان ابراهيم، ايثار ابراهيم، اخلاص ابراهيم است. بُعد بيروني يا سياسي حج، قيام ابراهيم و مبارزة او با طاغوت هاست. امت اسلام بايد با تاسي از ابراهيم خليل اين جهات عبادي و سياسي را از حج فرا گرفته و در زندگي خود و حيات جامعه اسلامي بكار گيرند.
از طرفي نبايد تنها بعد سياسي و اجتماعي حجّ مورد توجه قرار گيرد، بلکه بعد عرفاني حج بعد عظيمي است كه اگر كامل شود بعد سياسي و اجتماعي اش را نيز همراه خود به سوي كمال مي­برد. امام خميني ـ رضوان الله عليه­ـ كه احياگر بعد اجتماعي و سياسي حج بود، خودسازي را مقدمه ساختن اجتماع معرفي مي کند.
حجاج از اقصي نقاط جهان در مکه مکرمه به عنوان نقطه پرگار جامعه اسلامي گِرد هم مي‎آيند و حج کنگره‎اي عظيم از مسلمانان است که اوج معنويت همراه با صفا و صميميت و به دور از هر تعلق مادي و وجود امتيازات طبقاتي ايجاد مي‎گردد.
آية ۲۷ و ۲۸ سوره مبارکه حج ناظر به بعد دروني و انسان­ساز حج است يعني انسان بايد از گذشته­ها توبه كند و زندگي را بر پايه معنويت با كمك آنچه در حج و طواف خانة خدا نصيبش شده استوار كند. «و اَذِّنْ في الناس بالحج يَأتوكَ رِجالاً و علي كُلِّ ضامِرٍ يَأتينَ من كُلِ فَجٍّ عميق. لِيَشهدوا منافِعَ لَهُمْ يَذْكُروا اسْمَ اللهِ في ايّامٍ معلومات علي ما رَزَقَهُمْ مِنْ بهيمة الانعام فكلوا مِنها و اَطْعِموا البائِسَ الفقير» «اعلام كن كه مردم با پاي پياده به حج بيايند و بر شتران سوار شوند و از راه هاي دور بيايند تا منافعي كه براي جامعة اسلامي در حج است مشاهده كنند و به ذكر خدا و ياد خدا مشغول باشند.»
و همچنين آيه ۱۲۵ از سوره مبارکه بقره « وَ اِذ جَعَلْنا البيتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ اَمْناً وَ اتَخِّذُوا مِنْ مَقامِ اِبراهيمَ مُصَلّيً وَ عَهِدْنا اِلي ابراهيمَ و اسماعيلَ اَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطائِفينَ وَ العاكِفينَ وَ الرُكَعِ السُّجوُدِ ». «ما با ابراهيم و اسماعيل پيمان بستيم كه كعبه را براي عاكفين و عارفين آماده كنيد تا آنان كه مجاور مكه­اند و در جوار كعبه، به زيارت كعبه بيايند و آنان كه از راههاي دور براي طواف مي­آيند و راكعين و ساجدين ما.»
حج از جمله فرايضي است که به صورت جمعي انجام مي‎گيرد و به طور قطع فوايد آن در بعد سياسي و اجتماعي اهميت بيشتري دارد و اين اهميت تا جايي است که امام صادق(ع) مي‎فرمايد: دين برپاست مادامي که کعبه برپاست. امت اسلامي بايد در مكه سخن و حرف هاي خود را به دنياي اسلام برساند تا اقتدار ملّت مسلمان براي همة مردمان جهان روشن شود كه اين بعد سياسي حج است و فلسفه وجود خانة كعبه و توصيه اسلام بر حجّ ابراهيمي بر همين اساس است. در روايات آمده كه امام زمان (ع) تكيه بر همان ركن كعبه­اي كه حـجـرالاسود در آنجاست مي­دهد و از آنجـا قيامش را شروع مي­كند. « يُسنَدُ القائم ظَهَرَهُ الّا هذا الرُكْن »( الكافي، ج ۴، ص ۱۸۴).
دو ماه ذيقعده و ذيحجه داريم. ۲۵ ذيقعده سخن از “دَحوُالارض” و پيدايش سرزميني كه زيربناي حرم خداست و اين روز بسيار مبارک و با عظمت است. اما در عظمت دهه اول ذيحجه حضرت نبي اكرم (ص) فرمود: “ما من أيامٍ أزكي عندالله سبحانه و تعالي و لاأعظم أجراً من خير في عشر الأضحي”. هيچ زماني به عظمت دهه اول ذيحجه و ازكي از آن نمي‌باشد. در دهه اول ذيحجه مهم‌ترين حادثه تاريخي كه رخ دارد، نزول سوره برائت و ابلاغ تبري به دست امير تبري، حضرت علي بن ابي طالب (ع) است. نتيجه اينکه جنبه سياسي حج در دهه اول ذيحجه رقم زده شد که برترين ايام است.
سخن آخر آنکه، کعبه آنقدر در مجتمع ساختن دنياي اسلام موثر است که بعضى از دشمنان قسم خورده اسلام به خوبى قدرت عظيم حج را در مسائل سياسى دريافته اند و شديدترين موضع گيرى را در برابر آن داشته اند و همواره در صدد تخريب آن بوده و هستند. در سال ۶۴ ق عبد الله بن زبير شورش کرد و شهر مکه را به عنوان مرکز حکومت خود برگزيد. سپاهيان شام که در پي براندازي حکومت زبيريان بودند، شهر مکه را با آتش و سنگ مورد حمله قرار دادند و در اين درگيري ها، پرده کعبه آتش گرفت و پس از آن کعبه نيز ويران شد.
«گلادستون» نخست وزير سياستمدار انگلستان در گفتار معروفى در مجلس عوام آن کشور گفت: مادام که نام محمّد در مأذنه ها به عظمت ياد مى شود و قرآن برنامه زندگى مسلمانان است و حج هر سال با شکوه تمام برگزار مى گردد، جهان مسيحيّت در خطر بزرگى است و ما از تسلط بر جهان عاجز خواهيم بود، بر شما سياستمداران مسيحى واجب است که نام محمّد را از اذان مسلمانان حذف کنيد و ياد او را از خاطره ها ببريد و قرآن را بسوزانيد و کعبه را ويران کنيد!
اکنون نيز ابوتراب المقدسي يکي از تروريست‌هاي داعش در صفحه توئيتر تهديد به تخريب کعبه کرد و مدعي شد کعبه براي غير خدا عبادت مي‌شود و به هيمن دليل بايد تخريب شود. وي در ادعاهاي خود نوشته است که اين دستور ابوبکر بغدادي رهبر گروهک داعش است.

دکتر محمد طاهر يعقوبي گلوردي ؛ عضو هيئت علمي دانشگاه