غلامی از حاشيه نشيني و معضلات آن سخن میگوید

تاریخ انتشار خبر : ۹۲/۰۳/۱۷

با وجوداينکه برقراري عدالت اجتماعي به عنوان هدف اساسي در تمام برنامه هاي توسعه اي پس از انقلاب مورد توجه خاص برنامه ريزان قرار گرفته و در اکثر برنامه ها مهمتر از رشد اقتصادي بيان شده اما انگار تا به امروز با توجه به اوضاع اقتصادي جامعه و نرخ تورم افسارگسيخته و بيکاري بالا در رسيدن به اين هدف والا تاحدود زيادي ناموفق بوده ايم. از روزي که دولت نهم شروع به فعاليت کرد، برقراري کامل عدالت اجتماعي در سطح جامعه و مبارزه همه جانبه با مفاسد اقتصادي را هدف اصلي خود بيان کرد اما برخلاف شعارهاي داده شده امروزه نه تنها از پول نفت بر سر سفره هاي مردم خبري نيست بلکه در اثر بي برنامگي هاي برخي مسوولين هر روز بر تعداد افراد زير خط فقر به خصوص در شهرهاي کوچک و روستاها افزوده شده است. وقتي در شهرستان نكا با اين همه کارخانه، سازمان، شرکت و بنگاه هاي اقتصادي کوچک و بزرگ،نيروگاه،كارخانه سيمان و.. بيکاري بيداد مي کند، به راحتي مي توان پيش بيني کرد که در ساير شهرها وضع چگونه است. بنابراين فشار زندگي اين افراد را که بر اثر نداشتن کار به هر علت راضي به تحمل هر دوري و سختي هستند را وادار به ترک شهر و ديار خود کرد و رهسپار کلان شهرهايي کرد که نمي دانند چه آينده اي قرار است در حاشيه آن شهرها براي آنها رقم بخورد. چرا که توان اقتصادي زندگي در مراکز شهرها براي اين قشر به علت قيمت بالاي مسکن وجود ندارد و اگر بسيار مراقب نباشند تازه اين اول بدبختي بزرگ براي اين قشر است چراکه در نسل هاي آينده در صورت عدم تغيير در وضعيت اقتصادي آنها امکان اشتباه و رفتن به سمت کارهاي خلاف قانون بسيار زيادتر وجود دارد.
به طور کلي فقرا به دو دسته تقسيم مي شوند. يکي فقر تحميلي است که به آدميان تحميل مي شود. در اين نوع فقر دو عوامل وجود دارد يکي عوامل طبيعي ازجمله سيل، زلزله و ديگري عوامل اقتصادي مانند شرايط ناسالم حاکم بر جامعه وشکاف طبقاتي و ديگري فقر انتخابي يعني فقري که خود مراد شخص باشد يا به سبب عواملي که او در ايجاد آن ها نقش داشته، پديد آيد. ازجمله عوامل اين نوع فقر مي توان به تنبلي و استقامت نداشتن در کار اشاره کرد. از ديگر عوامل اين نوع فقر تکدي گري است که نقش مهمي در افزايش فقر دارد. زيرا کسي که به اين کار روي مي آورد از تلاش دست برمي دارد و به درمان مشکل خود نمي پردازد و ديگر حاضر نيست سختي کار را تحمل کند.
حاشيه نشيني در معناي عام شامل تمام کساني مي باشد که در محدوده اقتصادي شهر ساکن بوده ولي جذب اقتصاد شهري نشده اند. اين پديده مي تواند جامع همه مفاهيم و اشکال پديده فقر باشد، در حالي که خود فقر نيست. حاشيه نشيني را بايد پديده خاص و منحصر بفردي دانست که برآيندي از همه نابرابري ها و بي عدالتي هاست و در جهت دو قطب اقتصادي- اجتماعي شهري و روستايي کشورها (به ويژه کشورهاي در حال توسعه مانند ايران) به وقوع پيوسته، رشد نموده و اثرگذار بوده است.
به طور کلي حاشيه ها را به دو طبقه فرادست و فرودست مي توان تقسيم نمود که هر کدام از اين طبقات داراي يک قشر حاشيه اي نيز مي باشند. اين قشر به دو دسته قشر حاشيه اي دروني و بيروني تقسيم مي شوند. انواع فشارهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و روحي که به قشر حاشيه نشين مي آيد، اغلب درکشان را کم مي کند. زيرا وقتي درد، رنج و محروميت زياد شود، فرد قادر به انجام کاري نيست. لذا دچار عصيان شده و در نتيجه اين عصيان به شکل بغض اجتماعي درمي آيد و اگر نتوان با آن مبارزه کرد، خواه ناخواه انسان را به زانو درآورده و حتي در برخي موارد وادار به ارتکاب جرم، رشوه گيري، اعتياد، خودکشي و… مي کند. از ديدگاه کارشناسان بيکاري، ولگردي، گدايي و تکدي گري که همگي ناشي از فقر خانواده هاست از عوامل موثر در انحراف و گرايش به بزهکاري و مانند آن مي باشد که همه اين مشکلات بيشتر در مناطق حاشيه نشين پررنگ تر و ملموس تر است. چرا که اکثر مردم اين نواحي در فقر نسبي به سر مي برند. در اين مناطق فرصت تحصيل و مطالعه، کار و رشد استعدادها از خانواده هاي بي بضاعت و فقير تا حدود زيادي گرفته شده به طوريکه خود موجب اختلاف در سطح درآمد و فرهنگ آنها خواهد شد که اين امر نيز از علل پريشاني خانواده ها و بزهکاري در فرزندان مي باشد. از ديگر عوامل مهم بزهکاري فقدان مسکن مناسب، زندگي در زاغه ها يا اتاق هاي مخروبه و کثيف، سوء تغذيه و بهداشت ناکافي است.
اما به نظر مي رسد دليل اساسي مشکلات حاشيه نشينان اين باشد که هر روز مي بينند فاصله شان (برخلاف گفته هاي دولتمردان) با ثروتمنداني که برخي از آنها يک شبه ره صدساله را پيموده اند، بيشتر و بيشتر مي شود و کسي هم نيست که به داد آنها برسد. برخي از آنها وقتي مي بينند که مي توان از راه هاي مختلف به راحتي آب خوردن پولدار شد، هدف خود را براي رسيدن به زندگي شرافتمندانه به علت فقر فرهنگي زود گم مي کنند. يعني اينکه تفاوت عميق ميان فقير و غني باعث مي شود که برخي از اين افراد براي اينکه بتوانند مانند افراد ثروتمند از زندگي خوبي برخوردار شوند، دست به کارهايي بزنند که از ديدگاه جامعه مورد قبول نباشد. اما نبايد آن را عمومي کرده يعني بگوييم افرادي که از فقر بسيار بالايي برخوردار هستند، حتما بزهکار مي باشند. ممکن است در بزهکاري برخي مجرمان علاوه بر اوضاع خاص اقتصادي و اجتماعي، زمان و مکان نيز موثر بوده و به واسطه همين عوامل افراد به سمت رفتارهاي ضد اجتماعي سوق داده شوند که در اين بين توجه به عوامل فرهنگي و اعتقادات بسيار موثر است. پس مساله اصلي در ايجاد و پيدايش پديده حاشيه نشيني توزيع نامتعادل امکانات است و نه ميزان توليد آن. به همين علت براي پيشگيري از به وجود آمدن اين پديده، بايد رشد اقتصادي به موازات توزيع غير متمرکز آن انجام شود. بنابراين تکدي گري مشکلي است که امروزه شاهد افزايش روزافزون آن هستيم و با وجود تلاش مديران شهر براي جمع آوري متکديان، کودکان خياباني و دستفروشان فشارهاي اقتصادي مانع از حذف اين پديده از سطح شهر مي شود. به گونه اي که اين روزها شاهد رشد قارچ گونه دستفروشان در سطح شهرها هستيم. پايين بودن رده سني دستفروشان و رواج اين پديده در بين دختران و زنان جوان و شيک پوش نقطه قابل تاملي است که بيشتر ناشي از افزايش روزافزون فشارهاي اقتصادي، بيکاري و تغيير الگوهاي فرهنگي درآمدزايي در بين زنان و مردان است. اما مشکل فقط به اينجا ختم نمي شود; عادي شدن حضور اين افراد در بين شهروندان و کم توجهي و چه بسا بي توجهي مسوولان براي اتخاذ سياست هاي پيش گيرانه و زيربنايي خود مشکلي جدي تر است که نبايد نسبت به آن بي توجه بود.
در پايان بايد گفت حاشيه نشيني يکي از بسترهاي وسيع ناهنجاري هاي اجتماعي است که در صورت تداوم سياست هاي گذشته و فعلي، مي تواند کشور را با بحران هاي بزرگي روبه رو کند. حاشيه نشينان در طول سال هاي گذشته نه تنها هيچ گاه آنچنان که بايد مورد حمايت دولت و گروه هاي سياسي حاکم قرار نگرفته اند، بلکه با تغيير دولت ها و مديريت هاي شهري همچنان نيز با مشکلات بسياري مواجه بوده اند.
يكي از مشكلات عمده حاشيه نشيني خريد و فروش مواد مخدر و حضور اراذل و اوباش در اين منطقه مي باشد.همانطور كه خودتان مطلع هستيد منطقه عباس آباد نكا به عنوان يك منطقه حاشيه نشين سرشار از اين موارد است كه نيازي به ذكر نيست و همگي از اوضاع وخيم اين منطقه آگاه هستند.
يكي ديگر از معظلات اين منطقه كه گريبان گير شهر نكا شده است موضوع بهداشت و نظافت منطقه و همچنين ساكنين آن مي باشد كه مي تواند عامل شيوع بيماري هاي واگير و عمومي در منطقه شود.

محمد رضا غلامي