ازدواج آگاهانه / سيامك بهروز

تاریخ انتشار خبر : ۹۴/۰۳/۱۰

آیا تا کنون از خودمان پرسیده ایم:
که چرا برخی از خانواده ها زندگی را با شادکامی می گذرانند در حالی که بعضی دیگر در روابط زناشویی با دشواری و سردرگمی مواجه هستند؟
چگونه است که بسیاری از خانواده ها به رغم مشکلات اقتصادی و اجتماعی معمول از زندگی عادی برخوردار بوده و احساس رضایتمندی در روابط زوجین وجود دارد در حالی که گروهی دیگر با برخورداری از همه گونه امکانات مادی و رفاهی در گرداب مشکلات زندگی غوطه ورند؟
براستی چرا بنیان مقدس خانواده در جامعه ما، رو به سستی و تضعیف گرائیده است؟
**چرا آمار طلاق در جامعه ما رو به افزایش است؟
چرا زن و شوهر در زیر یک سقف زندگی می‎کنند نزدیک هم هستند، اما خیلی از هم دورند؟ به یک نقطه توقف رسیدند و طلاق روانی، عاطفی بین آنها وجود دارد؟
براستی مارا چه شده است !! که این چنین عمل می کنیم ؟؟؟
ریشه همه ی این مسائل در خودآگاهی است !! آدم تا ابعاد وجودی خودش را نشناسد و کشف نکند نمی تواند دیگری و دیگران را بشناسد ! چراکه شرط شناخت دیگری شناخت ، خویشتن است . جوان باید به مرحله ای از رشد برسد که اول ظرف وجودی خودش را بشناسد تا ظرف وجود طرف مقابل را بفهمد !! از طرفی شرط ارتباط با دیگری ارتباط با خویشتن است .آدم تا با ابعاد وجودی خودش ارتباط درستی نداشته باشد نمی تواند در ارتباط با دیگران درست عمل کند .
*تصمیم گیری برای انتخاب همسر بی شک یکی از مهمترین تصمیمات زندگی هر فرد است.
منتها این تصمیم باید در شرایط سنی گرفته شود که :
اولاً : اطلاعات و دانسته های فرد
ثانیاً: تجربه و پختگی دختر و پسر در برابر بزرگی این تصمیم ناکافی و اندک است.
از این رو اگر این تصمیم گیری مبتنی بر آگاهی و شناخت همه جانبه فرد و خانواده اش باشد، ازدواج و انتخاب را آگاهانه تر و رابطه زوجین را پایدار تر می کند.
سن مناسب برای تصمیم گیری در ازدواج چه سنی است ؟
لازمه یادگیری، رشد است. فرد باید به مرحله ای از رشد جسمانی، روانی و عاطفی برسد تا واجد آن شرائط شود. بهترین عامل پیش بینی کننده ازدواج موفق سن دختر و پسر در هنگام ازدواج است. مناسب ترین سن برای ازدواج دختران ۲۴-۲۲ سالگی و برای پسران ۲۶-۲۴ سالگی است. در یک نگاه کلی : دختر تا ۱۸ سالگی دیپلم می گیرد. عصر دانش و آگاهی است. تا ۲۲ سالگی لیسانس اش را تمام می‎کند . برای آنکه می خواهد در فضای جامعه و ازدواج موفق تر عمل کند. گاهاً زمان شغل هم به سن اضافه می شود. چون زن به استقلال مالی هم اهمیت می دهد. پسر تا ۱۸ سالگی – دیپلم ، ۲۲ سالگی لیسانس ۲ سال خدمت سربازی ، زمان شغل هم باید به آن اضافه کرد. از طرفی : آمار طلاق و جدایی در ازدواج با سن زیر ۲۲ سال ۲برابر بیشتر از آمار طلاق در سن ۲۶-۲۴ سالگی است.مسئولیت پذیری و تعهد زوجین در قبال هم ودر قبال زندگی در زیر سن ۲۲ سالگی کمتر است. همچنین نکته مهم ازدواج در سنین پایین تر بیشتر متاثراز فضای هیجانی و احساسی صورت می پذیرد تا فضای اندیشه و تفکر. از این رو تصمیم سازی در این سنین با توجه به فضای غالب که فضای هیجانی و احساسی است – فرد را دچار خطای شناختی می کند. انتخاب همسر در سن مناسب یک انتخاب اولویت گراست. از بین چند کاندیدا حق انتخاب احسن و بهتر را داریم. از طرفی ازدواج در این شرایط سنی وقت و انرژی زیادی را از زوجین می گیرد. گاه مداخله دو خانواده را بدنبال دارد . می‎گویند بچه اند، آنها برای زوجین تصمیم می گیرند. لذا تعادل با خانواده اصلی و استقلال زوجین بهم می ریزد.

ازدواج و انتخاب همسر ابعاد و معیارهایی دارد که رعایت این ابعاد ومعیارها تا حدود زیادی سلامت ازدواج را تضمین می کند.
اصل همسانی دختر و پسر در ازدواج یک اصل مهم و اساسی است چون می گویند :
کبوتر با کبوتر ، باز با باز – کند همجنس با همجنس پرواز .
فضای ازدواج فضای همراهی زوجین برای چند دهه است. ازدواج عملکرد است، در فضای همراهی دختر عملکرد خود را می ریزد وسط و پسر عملکرد خود را می ریزد وسط. ازدواج رشد دادن است. مرد برای رشد خود و همسرش تلاش می کند و زن برای رشد خود و شوهرش. به عبارت دیگر ازدواج تنها، نهادی است که پاسخگوی بسیاری از نیازهای جسمانی، روانی، عاطفی، اجتماعی، والد شدن و بقای نسل است.
اصول و معیارهای انتخاب همسر :
۱. تطابق و تناسب سنی دختر و پسر
فاصله سنی ۳ تا ۵ سال و گاها تا ۷ سال در صورتی که پسر بزرگتر باشد قابل قبول است و این فاصله را پر می‎کند. چون دختران ۳ تا ۵ سال زودتر از پسران به بلوغ روانی وعاطفی می رسند. از طرفی این فاصله و میزان آن به ویژگیهای روانی، عاطفی و شخصیتی دختر بستگی دارد.
نکته مهم :
فاصله سنی زیاد بین دختر و پسر می تواند برای هر دو نفر فضای همراهی را دچار مشکل نماید. هر چند در سال های اول ازدواج ممکن است این مسائل جندان خودش را نشان ندهد اما در سالهای بعد بطورجدی زوجین را بهم درگیر می کند. به عبارتی این فاصله دردهه ۲۰ تا ۳۰ سالگی زیاد محسوس و ملموس نیست. اما در دهه ۳۰ تا ۴۰ سالگی در زنان بیشتر خودش را نشان می دهد. چون زنان در این دهه به علت زایمان و شرایط سنی ممکن است دچار تغییرات محسوس جسمانی شوند و این فاصله سنی جذابیت جسمانی و ظاهری زن را کاهش می دهد.
حال اگر از همسر خود بزرگتر باشید چه اتفاقی می افتد:
اینکه چقدر بزرگتر باشید مهم است. در چنین شرایطی باید سایر معیارها را چک کرد مانند : تحصیلات، خانواده، شخصیت ، درآمد و … چون معدل معیارها مهم است که به حد قابل قبولی برسد.
اگر فاصله زیاد باشید در چنین شرایطی : ممکن است رابطه دختر و پسر بطور ناخودآگاه رابطه مادر-فرزندی /پدر – فرزندی پیدا کند. لذا بجای عشق زناشویی، عشق مادر – فرزندی/ پدر- فرزندی جایگزین می شود که تاثیر مخربی بر رابطه زوجین می گذارد. در این رابطه به علت تفاوت سنی امکان دارد که یکی حوصله دیگری را نداشته باشد. چون آنی که کوچکتر است هنوز با مسائلی درگیر است که آنی که بزرگتر است مدتها پیش آنها را پشت سر گذاشته است. در این رابطه فرد بزرگتر قدرت بیشتری پیدا می کند و وسوسه می شود که همسر خود را کنترل کند تا دست به کارهای ناپخته و حساب نشده نزند.
اگر از همسر خود جوانتر باشید :
این امکان وجود دارد که به او به عنوان یک الگو و آموزگار نگاه کنید لذا در مقابل او احساس ضعف و حقارت کنید چون همسر شما بزرگتر از شماست تجربه بیشتری دارد فرد بطور ناخودآگاه تحت تاثیر قرار گرفته و احساس می کند که همسرش از او بهتر است و بهترمی فهمد. این امکان وجود دارد که برای همسر خود نقش کودک را بازی کنید. به نصیحت های او گوش دهید و از او بخواهید که به شما بگوید چه بکنید وچه نکنید.
به این نوع از ارتباط می گویند: رابطه والد- کودک / معلم – دانش آموز
۲. تناسب و تطابق خانوادگی:
یکی از ابعاد مهم ازدواج بعد خانواگی ازدواج است. از این رو تناسب و توافق نسبی خانواده های دو طرف مهم است. هر دختر و پسری نتیجه تربیت یک خانواده است و شناخت خانوادگی طرفین مهم است. اینکه پدرش کیه، مادرش کیه، نوع روابطشان، سطح تحصیلات پدر و مادر ، درآمد، فرهنگ و خرد فرهنگ خانواده، تعداد اعضای خانواده، سابقه طلاق و جدایی و … قابل بررسی و شناخت است. یادمان نره همراهی خانواده مهم است. چون ازدواج صرفا پیوند بین دو نفر نیست. ازدواج پیوند بین دو خانواده است. دو طایفه، دو نسل و دو قوم است. از این رو همراهی و والدین در پایداری ازدواج نقش مهمی دارد. رضایت سابقه بیماری های جسمانی در خانواده، ناباروری و مسائل ژنتیک نیز مهم است.
۳. تناسب و تطابق جسمانی دختر و پسر:
تطابق جسمانی، تناسب اندام و تطابق وزن برای انتخاب همسر نکته مهمی است. اگر وضعیت جسمانی وظاهری دختر و پسر با هم تناسب داشته باشد رابطه را پایدار تر می کند. شاید در ابتدا بگوئیم که بعد جسمانی زیاد مهم نیست ولی در ادامه زندگی در برانگیختگی و کشش جسمانی برای مرد و زن مهم خواهد بود. یک نکته مهم در بعد جسمانی : جذابیت های ظاهری دختر و پسر است. برای مردان جذابیت ظاهری و زیبائی زن در اکثر موارد جزء اولویت اول است. به عبارت دیگر مردان دیداری/بصری هستند. آقایان از زیبائی شروع می کنند و بلافاصله وارد زیبائی می شوند. در انتخاب، رنگ پوست برای آقایان مهم است. آقایان رنگ روشن را ترجیح می دهند. بهمین دلیل مصرف سفید کننده در خانم ها خیلی بالاست. شفافیت و برق پوست مهم است. چون رنگ پوست تا اندازه ای بیانگر سلامت فرد است.
برای زنان جذابیت شخصیتی و اجتماعی مهم است . مانند : طبقه اجتماعی، موقعیت اقتصادی، شان و منزلت اجتماعی، منزلت و اعتبار، اصالت خانوادگی، تحصیلات، شغل، قومیت و مذهب، زبان و فرهنگ، در اولویت اول است. جذابیت ظاهری و جسمانی در اولویت بعدی است. در انتخاب، رنگ پوست برای آقایان مهم است. آقایان رنگ روشن را ترجیح می دهند. بهمین دلیل مصرف سفید کننده در خانم ها خیلی بالاست. شفافیت و برق پوست مهم است. چون رنگ پوست تا اندازه ای بیانگر سلامت فرد است.
۴. تطابق و تناسب عاطفی بین دختر و پسر:
اینکه دختر و پسر به این نکته مهم رسیده باشند که بدانند برای چه می خواهند ازدواج کنند. آیا به بلوغ عاطفی رسیده اند. آیا توان همراهی با یکدیگر را دارند. آیا می توانند پاسخگوی نیازهای عاطفی هم باشند؟
مساله سن ازدواج در این بعد خیلی مهم است. اینکه نسبت به رفتارهای خود آگاهی و شناخت داشته باشند. خواسته ها ونظرات خود را قاطعانه بیان کنند.
۵.تناسب و تطابق اخلاقی:
اینکه دختر و پسر از نظر اخلاقی ، خلق و خوی شان بهم نزدیک باشد. ملاک های مورد توافق طرفین: صداقت، وقاداری و تعهد، حساسیت ، خونگرمی، مهربانی، ملایمت، صبر و شکیبائی، متانت و سنگینی و …
نکته مهم : علیرغم همه ی این موارد اولین ملاک برای دختر دوست داشتن است نه چیز دیگر ممکن است از پسر پرسد احساس شما نسبت به من چه هست ؟ اگر پسر جواب بدهد من هیچ احساسی ندارم. دختر جواب نه می دهد.
۶. تطابق و تعادل روانی، شخصیتی دختر و پسر:
نگرش و بینش طرف مقابل به زندگی مثبت است یا منفی . آیا خودش را دوست دارد یا نه؟
آیا از اعتماد به نفس کافی برخوردار است یا نه ؟ اهداف فعلی و آینده او چیست؟ آیا نسبت به آنچه هست، افتخار می کند؟ چقدر نسبت به مسائل مسئولیت پذیر و انعطاف پذیر است؟ راجع به استقلال و یا وابستگی به خانواده چگونه فکر می‎کند.
۷. تطابق و تناسب فرهنگی بین دختر و پسر:
شرایط فرهنگی، آداب و رسوم دو خانواده بهم نزدیک باشد. ترجیحاً توصیه میشود برای تطابق فرهنگی اگر دختر و پسر از یک فرهنگ باشند فضای ازدواج بهتر جواب می دهد. چرا که نحوه معاشرت، روابط درون خانوادگی، روابط اجتماعی، تربیت فرزندان و … متاثر از فرهنگ است.
۸- تطابق و تناسب اقتصادی فرد و خانواده:
شرائط اقتصادی و مالی خانواده در فضای شکل دهی شخصیت دختر و پسر نقش بسزائی دارد . در نوع نگاه اش به زندگی ، به آینده و تصمیمات اش ، در برنامه ریزیهای زندگی و… تناسب خانوادگی بهتر به پایداری و استقلال زوجین کمک می کند . از طرفی داشتن شغل مناسب، درآمد کافی، در صورت امکان داشتن سقف برای زندگی مهم است.
۹. تطابق و تناسب اعتقادی، ارزشی و معنوی :
تطابق و تناسب فردی و خانوادگی در مسائل اعتقادی و ارزشی نقش مهمی در پایداری رابطه زوجین دارد از این رو عدم تناسب در این بعد می تواند فضای زندگی را دستخوش اختلال کند.
یکی حجاب را چادر می داند – دیگری حتی مانتو را هم قبول ندارد. یکی زندگی مرفه را در تعارض با مذهب می بیند دیگری نمی بیند. یکی مسافرت به مشهد و عتبات عالیات را می پسندد ودیگری دریا ، جنگل ، کیش و اروپا و… را . در ابتدا روی مفاهیم کلی مذهب بحث نشود، به نمودها، مصادیق و موارد واقعی اشاره کنیم. تطابق هوشی در این بعد قابل ارزیابی است.
۱۰. تناسب سطح سواد و تحصیلات :
هرچه دختر و پسر از نظر معلومات و تحصیلات علمی بهم نزدیک تر باشند بهتر است ولی این موضوع شرط لازم است اما کافی نیست. بلکه باید سایر شرایط نیز سنجید. بدون در نظر گرفتن سایر شرایط، عدم تطابق سطح تحصیلات فضای ارتباط و همراهی را بهم می زند.
۱۱. بعد جغرافیایی :
بعد جغرافیائی در انتخاب همسر مهم است ضمن آنکه به بعد فرهنگی هم مربوط می شود. محل سکونت دختر و پسر ( بالای شهر و پایین شهر بودن / شهری و روستائی بودن )مهم است. اینکه پس از ازدواج هم کجا می خواهند زندگی کنند نیز هم مهم است.
۱۲. بعد سیاسی ازدواج :
اینکه سیاست گذار اصلی در خانواده دختر و پسر، پدراست یا مادر مهم است. چون در شکل گیری شخصیت مرد خیلی دخالت دارد. اینکه ویژگی های زنانه – پسر قوی تر است یا ویژگی های مردانه – دختر مهم است. آینما (روان زنانه در مردان ) – آینموس (روان مردانه در زنان)
اینکه دختر و پسر نقش والد ، بالغ یا کودک را در فضای زندگی ایفا کند بخشی به این سیاست گذاریها بر می گردد.
۱۳. بعد اجتماعی ازدواج :
در انتخاب همسر باید عوامل اجتماعی متعددی را مورد توجه قرار داد که شامل: طبقات اجتماعی، وضع اجتماعی مانند خلق و خو والدین، شغل آنان و رشد خانواده، تعداد خواهر و برادر و وضعیت هر یک، شرایط زندگی پدر و مادر از نظر با هم و جدا از هم بودن ضروری است.
توصیه های مهم :
* در فضای انتخاب گاه دختر در سطح ناخودآگاه ممکن است پسری را که قیافه اش یا حالاتش شبیه حالات و قیافه پدرش است را انتخاب کند. به عبارتی دنبال کسی می رود که عین پدرش است. یا پسر در سطح ناخودآگاه ممکن است دختری را انتخاب کند که شبیه مادرش باشد. در فضای مشاوره باید این تصویر یا Imago اصلاح کرد. گاه بیانگر مشکل در روابط والد، فرزندی است. (پدر-فرزندی/مادر-فرزندی) است.
*گاه تضادها وتفاوت ها – می توانند از منابع جذابیت باشند. فرد تلاش می کند آنچه را که خود فاقد آن است در دیگری جستجو کند. من با تو ازدواج می کنم اگر کاستی ونقصی داشتن تو مرا بساز غلط است. در فضای همراهی جواب نمی دهد . (ازدواج رشد دادن) است.
* معیارهای ازدواج همانند ستون های یک ساختمان است که فاصله مناسب بنای ساختمان را با هم نگه می دانند. از این رو هر یک از ستون ها سر جای خودش مهم است. پس در ازدواج هر یک از این معیارها مهم است.
* نباید نگاه وسواس گونه داشت و این معیارها را خیلی ایده آلی دید. باید بالغانه دید – دختر و پسر باید در حد خودشان رشد کرده باشند . باید نیمه پر لیوان را دید نه نیمه خالی را. طرفین نباید از همدیگر انتظار کامل و صد در صد داشته باشند. – مدل معیارها مهم و تعیین کننده است.
فضای ازدواج فضای همراهی رشد دادن و رشد کردن است.
* ازدواج عملکرد است. دختر عملکرد خود را به نمایش می گذارد و پسر عملکرد خودش را . جذابیت ازدواج به آن است که در فضای همراهی اتفاق قشنگی رخ دهد و زن و مرد در مسیر هم و همراه هم حرکت نموده و پاسخگوی نیازهای روانی، عاطفی، جسمانی و … باشند.
*گاه برخی دختران و پسران بجای توجه به نقش واهمیت هر یک از معیارها- صرفا به یک یا دو معیار بسنده می کند. مانند: پسرخوش تیپ و خوش هیکلی است و بس!! دختر خیلی زیبا است و بس. یک معیار جواب نمی دهد، نمی توان سایر معیارها را زیر یک معیار مخفی نمود. اگر یک ویژگی یا چند ویژگی روی ویژگی یا ویژگی های دیگر تاثیر بگذارد خطای هاله ای است.
افرادی که برای ازدواج مناسب هم نیستند:
• دخترو پسری که معتاد به مصرف مواد یا دارو و الکل هستند.
• دخترو پسری که بسرعت و به شدت عصبانیت و خشمگین می شوند.
• دخترو پسری که مسئولیت زندگی خود را به عهده نمی گیرند.
• دخترو پسری که دیگران را بخاطر مشکلات خود سرزنش می کنند.
• دخترو پسری که خشم خود را سرکوب می کنند.
• دخترو پسری که فکر می کنند ضعیف و درمانده هستند.
• دخترو پسری که دیگران را کنترل می کنند.
• دخترو پسری که اختلال جنسی دارند.
• دخترو پسری که کودک درون آنها رشد نکرده و بالغ نشدند.
• دخترو پسری که قابل اعتماد نیستند.
• دخترو پسری که در زندگی هدف مند نیستند.
• دختر و پسری که عواطف و احساسات خود را بیان نمی کنند.
• دختر و پسری که نمی توانند یا نمی خواهند درباره احساسات خود صحبت کنند.
• دختر و پسری که از روابط قبلی خود هستند التیام نیافتند.
• دختر و پسری که هنوز خشم و انزجار شدیدی نسبت به معشوق قبلی خود دردل دارند.
• دختر و پسری که هنوز بخاطر ارتباط قبلی احساس گناه می کنند و خود را مسئول می دانند.
• دختر و پسری که خانواده ای آزار دهنده دارند و نمی توانند در مقابل خانواده از همسر خود حمایت کنند.
• تفاوت سنی زیاد با یکدیگردارند.
• دختر و پسری که تفاوت دینی و مذهبی با یکدیگردارند.
• دختر و پسری که تفاوت های اجتماعی، قومی ، تحصیلی با یکدیگردارند.
• دختر دادن و دختر گرفتن از یک خانواده.
• دختر و پسری که از یکدیگر دور هستند. همیشه روی خوب سکه را آشکار می سازند.
روابطی که مناسب ازدواج نیستند :
• رابطه ای که یکی از طرفین بیشتر عشق بورزد.
• رابطه ای که در آن یک نفر احساس کند طرف مقابل نیاز به تغییر دارد.
• رابطه ای که در آن یک نفر می خواهد دیگری را نجات دهد.
• رابطه ای که در آن به همسر آینده خود به چشم یک الگو یا آموزگار نگاه می کنید.
• رابطه ای که تنها به دلیل چند ویژگی خاص ایجاد شود وتداوم یابد.
• رابطه ای که به دلیل لجاجت و سرکشی با خانواده ایجاد شود و تداوم یابد.
• رابطه با کسی که در تضاد کامل با معشوق یا نامزد قبلی فرد باشد.
• رابطه با فردی که با یک نفر دیگر است.
اهداف ازدواج پاسخ به نیازهای روانی و جسمانی و ایجاد کانون انس، الفت، آرامش، رافت و مهربانی بین زن و مرد و کمک به تعادل و رشد یکدیگر در سایه عفت و پاکدامنی است. برای تحقق این اهداف بهتر است تمام مراحل ازدواج بر اساس شرعی و علمی با استفاده از مشاوران و روانشناسان ذیصلاح انجام گیرد.
امید است مطالعه این مقاله برای همه خانواده ها مفید و آنان را در تشکیل و ادامه زندگی شاد و پر صفا و صمیمیت یاری دهد.
روانشناس و استاد دانشگاه سیامک بهروز  خرداد ۹۴