اسکیزوفرنی چیست؟ به قلم خانم البرزي

تاریخ انتشار خبر : ۹۳/۰۸/۲

به مناسبت هفته سلامت روان۲۴-۳۰ مهر ماه( زندگی با بیمار اسکیزوفرنی)
اسکیزوفرنی چیست؟
اختلالی است که مشخصه آن آشفتگی در تفکر ، هیجان ور فتار است . تفکر مختل که در آن افکار و اندیشه ها ارتباط منطقی با هم ندارند. قریب به یک درصد جمعیت انسانی به آن مبتلا هستند،معمولاً قبل از ۲۵ سالگی شروع می شود تا آخر عمر پایدار باقی می ماند و هیچ یک از طبقات اجتماعی- اقتصادی از ابتلا به آن مصون نیستند.
چه علائمی دارد؟
ملاک های تشخیصی اسکیزو فرنی شامل ۲ مورد از ۵ مور زیر می باشد که دست کم ۱ ماه به طول بیانجامد:
۱)هذیان:
اعتقادات غلطی که نمی توان آنها را تغییر داد و با باورهای فرهنگی جامعه همخوانی نداشته باشند. بیمار ممکن است تصور کند که دیگران سعی در آزار او دارند و یا تصور میکند که قدرتهای عجیبی دارد یا دیگران فکر او را می خوانند و یا اینکه رادیو وتلویزیون برای او اخبار مخصوصی ارسال می کند.
۲)توهم :
بیمار ممکن است صداهایی بشنود که دیگران نمی شنوند و تصور می کند که دیگران با او صحبت می کنند، همینطور ممکن است چیزهای خیالی را تصور کند که وجود خارجی ندارند.
۳)گفتار آشفته :
این که چیزهایی بگویند که برای دیگران معنی ندارد یا قابل فهم نیست که اصطلاحا” سالاد کلمات گفته می شود.
۴)رفتار آشفته (به صورت بهت ، خشکی یا برانگیختگی )
رفتار بیماران اسکیزو فرن به صورت بهت،خشکی یا برانگیختگی هیجانی دیده می شود.
۵)علائم منفی(مانند بی انگیزه یا بی عاطفه بودن):
احساسات فرد ممکن است کند و یکنواخت شده و یا اینکه خارج از کنترل وی و بیش از حد برانگیخته شود. همچنین احساسات بیمار ممکن است نابجا باشد به عنوان مثال در مقابل موضوع یا حالت خنده آوری گریه کند.
وضعیت عمومی این بیماران چگونه است؟
در توصیف کلی می توان گفت. ظاهر عمومی اسکیزوفرن ها طیفی وسیع دارد که در یک سر آن فردی کاملاً ژولیده قرار گرفته که سراسیمه است و جیغ و فغان می کند و در سر دیگرش فردی است که به نحوی وسواسی آراسته و کاملاً ساکت و بی حرکت است. بین این دوطیف بیماری قرار دارد که حراف است و وضعیتهای غریب به خود می گیرد. رفتار بیمار ممکن است سرآسیمه یا خشونت بار گردد و به ظاهر نیز هیچ عامل برانگیزانده ای برای آن در کار نباشد اما این اتفاق معمولا در پاسخ به توهمهای او رخ می دهد. تظاهرات کم شدت تری از همین دست عبارت است از انزوای شدید اجتماعی وخودمحوری،فقدان تکلم خود به خود و فقدان هرگونه رفتار هدفمندانه .بیماران اسکیزوفرن اغلب سرو وضع بدی دارند نمی توانند استحمام کنند و لباسهایی می پوشند که برای فصلی که در آن سر می برند مناسب نمی باشد.
بیماران دچار اسکیزوفرنی ممکن است از مردم و واقعیت های روزمره کناره گیری کنند و اغلب به زندگی همراه با باورهای عجیب وغریب ( هذیان ها ) و توهم ها رو می آورند . از آنجائیکه اسکیزوفرنی با چنین آشوب های گسترده ای در زندگی شخص همراه است نباید تعجب کنیم که کشف علل این اختلال و ابداع روش هایی برای درمان آن ، سخت و دشوار از آب درآمده است. هنوز تا شناخت کامل عواملل متعددی که باعث اسکیزوفرنی می شوند و یافتن درمان هایی که هم موثر و هم بدون عوارض جانبی نامطلوب باشند راه درازی در یپش داریم.
شیوع اسکیزوفرنی درجهان و ایران:
شیوع مدام العمر اسکیزوفرنی در جهان،حدود ۱ درصد است،به این معنا که از هر ۱۰۰ نفر،تقریبا یک نفر در طول زندگی خود به اسکیزوفرنی مبتلا خواهد شد.همچنین در ایرانطبق نتایج پیمایش ملی سلامت روان (۸۹-۹۰) شیوع اختلالات سایکوتیک اولیه( خلقی و غیر خلقی) ۷/۰% ، اختلالات ناشی از مصرف مواد ۳/۰% و شیوع اختلال سایکوتیک ناشی از بیماری طبی عمومی ۰۴/۰% است. نتیجه گیری بدست آمده با مطالعه قبلی کشوری ، نور بالا و همکاران(۲۰۰۴) شیوع اختلال سایکوتیک را ۶/۰ % و محمدی و همکاران(۲۰۰۵) شیوع طول عمر اختلال سایکوتیک غیر خلقی را ۸۹/۰% گزارش کردند.
شیوع اسکیزوفرنی در زنان و مردان چه تفاوتی دارد؟
شیوع اسکیزوفرنی در مردان و زنان مساوی است. ولی شروع و سیر بیماری در دو جنس تفاوت دارد. اسکیزوفرنی در مردها زودتر از زنان شروع می شود بیشترین سن شروع در مردان ، پانزده تا بیست و پنج سالگی ، و در زنان ، بیست و پنج تا سی و پنج سالگی است.
اسکیزو فرنی با چه اختلالاتی همراه است؟
نرخ سوء مصرف مواد و استعمال دخانیات در بیماران اسکیزوفرن بالا میباشد به طوری که در اکثر مطالعات غربالگری گزارش شده که بیش از سه چهارم کل این بیماران سیگار میکشند. که احتمالاً نمایانگر تلاش برای خلاص شدن از هیجان های منفی است. خودکشی از دیگر اختلالات هراه اسکیزوفرن می باشد که عواملی نظیر آگاهی نسبت به بیماری پس از بهبود ،افسردگی ، سابقه اقدام به خودکشی ، بیکاری و طرد شدن توسط اطرافیان سبب افزایش خطر خودکشی را در این بیماران می شود.
آیا این بیماری درمان دارد؟
۱)دارویی:
درمان دارویی تا حد زیادی می تواند در درمان بیماری اسکیزو فرنی موثر باشد.روی هم رفته به این دارو ها ،داروهای ضد روانپریشی گفته میشود.از جمله این داروها میتوان به کلرپرومازین،هالوپریدول،اولانزاپین،ریسپریدون و زیپراسیدون اشاره کرد.
۲)غیر دارویی:
در اغلب درمان های روانی – اجتماعی سعی می شود به بیماران و خانواده هایشان کمک کنند تا با مشکلات روزمره ای که در کنار آمدن با این بیماری مخرب با آن ها روبرو می شوند درست تر و قاطع تر برخورد کنند
خانواده چه نقشی در درمان این بیماران دارند؟
نشانه های اسکیزوفرنی تاثیر بسیار بزرگی نه تنها بر زندگی بیماران ، بلکه هم چنین بر زندگی خانواده ها و دوستان آنها دارد . هذیان ها و توهم ها می توانند رنجش و پریشانی چشمگیری ، هم برای بیماران و هم برای دیگران ، به وجود آورند که بر بادرفتن امیدها و رویاها بر شدت آن می افزاید.
از دیگر مشکلات این بیماران ، نا پایداری و از دست دادن شغل. رفتارهای عجیب و غریب و نقایص مهارت های اجتماعی که منجر به فقر و بی خانمانی، از دست دادن دوستان ، زندگی در انزوا و تنهایی ، و گاهی تمسخر و آزار و اذیت می شود.
گاهی رفتار ها و علائق تکراری بیمار مانند حرکات بدن، عادت تکراری مانند تماشای مداوم تلویزیون، کشیدن سیگار، راه رفتن و… دلیل بر وجود هذیان و یا توهم می باشد . اصولا هر گونه رفتار غیر طبیعی در بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی دلیلی دارد و اگر بتوان هدف بیمار را از این رفتار درک کرده و یا به عبارت دیگر علت آن را به دست آورد، بهتر می توان در جهت کنترل آن اقدام نمود.اعضای خانواده بایستی با بیمار خوشرو، با محبت و صمیمی باشند. با او بخندند ولی هرگز به او نخندند
خانواده باید تا حد امکان مسئولیت امور را به تدریج برخود بیمار واگذار کند. پیشنهاد می شود که از کارهای شخصی بیمار شروع شود: مانند نظافت شخصی (حمام کردن، لباسشستن، غذا درست کردن و… ) این نوع فعالیتها اگر چه ظاهرا کوچک است ولی در اصل، تماس یا وابسته شدن، احساس استقلال و اعتماد به نفس را در او رشد می دهد. بدیهی است بیمار ممکن است اشتباه کند ولی جو خانواده بایستی به شکلی باشد که اشتباه، یک گناه بزرگ و نابخشودنی محسوب نگردد.
برای کنترل تمایل به کار نکردن و باری به هر جهت زندگی کردن که بیمار را به سوی بی نظمی می کشاند، پیشنهاد می شود با مشورت بیمار و در نظر گرفتن علایق شخصی او، یک برنامه ریزی که بر حسب حال بیمار از یک میزان انعطاف پذیری هم برخوردار باشد صورت گیرد و به تدریج بر حسب بهبود بیشتر نسبت به تنظیم دقیقتر برنامه اقدام گردد. هذیان و توهم در اسکیزوفرنی مانند تب و سرفه در سرماخوردگی جزو علائم بیماری است دارو تاثیر زیادی بر روی آنهادارد و موجب بهبود نسبی آنها می گردد.
به یاد داشته باشید که بیماری های دراز مدت (مزمن ) برای سازگار شدن با بیماریبه زمان نیاز دارند .
۱) به آرامی و روشنی صحبت کنید:اگر به بیمار آموزش می دهید، یا سوالی می کنید هر بار یک سوال بکنید زیرا اگر در یک زمان چند سوال را بپرسید ممکن است موجب گیجی بیمار گردد.
۲) از ایجاد سر و صدا و درگیری های هیجانی و موقعیت های استرس زا پرهیز کنید.
۳) بیمار را نادیده نگیرید و مورد غفلت قرار ندهید، حتی زمانی که به نظر می رسد بیمار به آنچه می گذرد، گوش نمی دهد.
۴) به آرامی و اطمینان به وی نشان دهید که او را دوست دارید.
۵) متقاعد کردن بیمار به اینکه باورهایش اشتباه است نه تنها فایده ای ندارد بلکه منجر به ایجاد تنش و ناراحتی بیمار می گردد.
۶) با برخورد مثبت بیمار را به رعایت بهداشت شخصی تشویق کنید.
با تشویق بیمار به خاطر کارهای مثبت و موفقیت هایی که به دست می آورد (هر چقدر هم کوچک باشد)، به وی عزت نفس ببخشید.
۷) با تشویق، بیمار را کمک نمایید تا یک برنامه روزانه تنظیم کند.
۸) برای بیمار هم فرصتی برای فعالیت های اجتماعی ایجاد کنید و هم فرصتی برای وی قایل شوید تا از زمان لازم برای تنها بودن و زندگی خصوصی نیز برخوردار گردد.
۹) از انتقادهای غیر ضروری اجتناب کنید.
۱۰) مطمئن شوید که بیما ر داروهایش را به طور مرتب و به موقع مصرف نماید.
۱۱) برای رفع مشکل گفتگو با بیمار گاهی صحبت درباره خاطرات کودکی بیمار (قبل از بروز بیماری ) می تواند جو خوشایندی را به وجود آورد.
رهنمود های زیر پذیرش این امر را برای بیمار راحت تر می نماید.
 به یاد داشته باشید که در حالت پسیکوز حاد نمی توانید با دلیل آوردن، بیمار را متقاعد کنید.
 از خودتان ناراحتی و یا عصبانیتی نشان ندهید و احساساتتان را کنترل کنید.
 هر چیزی که باعث حواس پرتی بیمار می شود را از او دور کنید، مثلا” تلویزیون و رادیو را خاموش نمایید.
 به آرامی از کسانی که در محل حاضر هستند ( میهمانان، دوستان و غیره ) بخواهید که محل را ترک کنند.
 به آرامی، روشن و واضح و به سادگی صحبت کنید.
 به بیمار نشان دهید که وضعیت او را درک می کنید.
 زمانی که حمله روان پریشی با خشونت همراه است، دیگر فرصتی برای استفاده از رهنمودهای بالا نیست. بلافاصله به اورژانس یا پلیس ۱۱۰ تلفن بزنید، برای آنها مشکلتان را توضیح دهید و بگویید که برای درمان طبی بیمار و کنترل رفتار خشونت آمیز وی احتیاج به کمک آنان دارید.
در پایان:
امیدواریم با افزایش روز افزون دانش بشری در حوزه های شناسایی و درمان گامی در جهت رفع نواقص درمان این بیماری ، کاهش انگ اجتماعی و ارتقا باورهای مردم صورت پذیرد.

منابع:
آسیب شناسی روانی،ترجمه حمید شمسی پور.۱۳۸۸
خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک،ترجمه دکتر حسن رفیعی،۲۰۰۹

تهيه و تنظيم :سرور البرزي

کارشناس ارشد روانشناسی عمومی

عضو نظام روانشناسی و مشاوره ایران

کارشناس مسئول بهداشت روان شهرستان نكا

Sorour_alborzi@yahoo.com