چگونه در دیوان عدالت اداری طرح شکایت کنیم؟سلطانی گلوردی

در این نوشتار به نحوه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری خواهیم پرداخت، به عبارت دیگر توضیح می‌دهیم برای این که شخصی بخواهد حقوق احتمالی خود را در دیوان پیگیری کند باید از چه شیوه‌ای برای مطالبه درخواستش اقدام کند.

طبق ماده ۱۶ قانون دیوان مصوب سال ۱۳۹۲ رسیدگی در شعب دیوان مستلزم تقدیم دادخواست است. دادخواست باید به زبان فارسی و روی برگه‌های مخصوص تنظیم و نوشته شود. منظور از دادخواست فرم‌های چاپی خاصی است که برای دادخواهی در دیوان منتشر شده و در خود دیوان یا دفاتر اداری دیوان موجود است.
مطابق ماده ۸۰ قانون دیوان، درخواست ابطال مصوبات اعم از آیین‌نامه‌ها و سایر نظام‌ها و مقررات دولتی با تقدیم درخواست صورت می‌گیرد یعنی نیازی به استفاده از فرم‌های مخصوص دادخواست نیست. هرچند به نظر می‌رسد اگر هم متن خواسته در چنین برگه‌هایی نوشته شود ایراد قانونی ندارد.
نکته‌ای که اینجا وجود دارد این است که چه کسانی حق دارند در دیوان طرح شکایت کنند؟ براساس مقررات قانونی وآرای وحدت رویه و حسب موضوع خواسته یا شکایت دو نوع تقسیم بندی وجود دارد:
۱ –چنانچه موضوع دادخواهی شکایت یا اعتراض نسبت به عملکرد، تصمیم واحدهای دولتی و عمومی یا مقام‌های اداری آن‌ها باشد، تنها اشخاص حقیقی می‌توانند به دیوان مراجعه کنند و شکایت واحد‌های دولتی وعمومی قابل طرح در دیوان نیست. به این دلیل که در اصل ۱۷۳ قانون اساسی (مردم) را برای طرح شکایت یا احقاق حقوق خود در دیوان مجاز دانسته است. طبق ماده ۱۷ دیوان، شکایت در این موارد باید توسط خود شخص ذینفع یا وکیل، قائم مقام یا نماینده قانونی‌اش مطرح شود.
۲ –اما چنانچه موضوع درخواست، ابطال مصوبه‌ها و مقررات دولتی باشد از آنجا که در اصل ۱۷۰ گفته شده (هرکسی) می‌تواند ابطال این گونه مقررات را از دیوان عدالت اداری تقاضا کند بنابراین همه اشخاص اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی اعم از این‌که ذینفع باشند یا نباشند امکان دادخواهی در دیوان را دارند۰
مسأله بعدی که ممکن است مورد پرسش قرار بگیرد این است که آیا برای طرح شکایت یا درخواست در دیوان مهلت خاصی وجود دارد؟
به‌طور کلی برای شکایت یا دادخواهی در دیوان مهلت خاصی وجود ندارد و مدعی می‌تواند در هر زمانی نسبت به طرح خواسته‌اش در دیوان اقدام کند. فقط در یک مورد برای تقدیم دادخواست در دیوان مهلت ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. طبق تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون دیوان در صورت اعتراض نسبت به آرا و تصمیمات قطعی هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌ها و مراجع شبه قضایی مستقر در ادارات یا سازمان‌های دولتی، از تاریخ ابلاغ رأی یا تصمیم قطعی اشخاص داخل کشور باید طی سه ماه و افراد مقیم خارج از کشور طی حداکثر شش ماه اعتراض خود را به دیوان تقدیم کنند.
شرایط دادخواست تقدیمی به دیوان طبق ماده ۱۸ قانون دیوان، دادخواست باید حاوی نکات ذیل باشد:
۱- مشخصات دقیق شاکی و وکیل یا قائم مقام و نماینده قانونی شاکی
۲- مشخصات دقیق طرف شکایت
۳- موضوع شکایت
۴- شرح شکایت یا درخواست
۵- مدارک و دلایل مورد استناد و مدارک اثبات‌کننده سمت برای وکیل، قائم مقام یا نماینده قانونی
۶- امضا یا اثر انگشت شاکی یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی
شاکی باید برای دادخواست در مرحله بدوی مبلغ یکصد هزار ریال تمبر دادرسی به دادخواستش الصاق کند.شاکی مکلف است رونوشت یا تصویر گواهی شده تمامی مستندات ابرازی خود و همچنین مدارک اثبات‌کننده سمت را پیوست دادخواست کند.
دادخواست و ضمایم آن باید به تعداد طرف شکایت به علاوه یک نسخه تهیه و ارائه شود. یعنی اگر طرف شکایت شاکی سه شخص باشد تعداد ۴ نسخه از دادخواست باید ارائه شود؛ زیرا یک نسخه از آن در پرونده بایگانی و سایر نسخه‌ها به اشخاص طرف شکایت ابلاغ می‌شود.
اما همان‌طور که گفتیم ابطال مصوبات و مقررات دولتی با تقدیم درخواست صورت می‌گیرد.
طبق ماده ۸۰ قانون دیوان، این درخواست باید شامل:نام و مشخصات و اقامتگاه درخواست‌کننده مشخصات مصوبه مورد اعتراض، احکام شرعی یا مواد قانونی مغایر با مصوبه و دلایل مغایرت مصوبه، شرع یا قانون و همچنین امضا یا اثر انگشت درخواست‌کننده باشد. برای طرح درخواست ابطال مصوبه نیازی به ابطال تمبر دادرسی نیست و رسیدگی به آن بدون هزینه دادرسی انجام می‌گیرد. این درخواست به همراه پیوست‌ها باید به تعداد ۲ نسخه تنظیم و تقدیم شود تایک نسخه از آن برای مرجع تصویب‌کننده ارسال شود.
طبق ماده ۲۳ قانون دیوان، درخواست‌ها ودادخواست‌ها را به همراه ضمایم آن می‌توان هم به صورت حضوری به دبیرخانه دیوان واقع در ساختمان مرکزی دیوان در تهران یا دفاتر اداری آن در مراکز استان‌ها تسلیم کرد و هم این‌که می‌توان از طریق پست سفارشی یا پست الکترونیکی یا ثبت در پایگاه اینترنتی دیوان آن را به دبیرخانه ارسال کرد.
دبیرخانه یا دفاتر اداری دیوان مکلف هستند پس از وصول دادخواست به ترتیب آن‌ها را ثبت و رسیدی شامل شماره و تاریخ ثبت و مشخصات طرفین به شاکی یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی ارائه کنند

محمد ولی سلطانی
کارشناس ارشد حقوق