نقدی بر نخبه پرستی/ حمزه جمشیدی /

نخبه، با استعداد، باهوش، با قابلیت، برجسته، برتر، بهترین و دیگر واژه های مشابه، کلماتی هستند که طعم شیرین و مطبوعی به نشخوار فکری ما در مورد انسانهای متفاوت می دهد. همچنین وقتی مردم حرف از یک فرد نخبه می زنند، به نوعی پرستش افسار گسیخته به این قشر دارند که البته تا حدی وجاهت اخلاقی و عرفی داشته و قابل پذیرش است اما سوال اصلی این است که نخبه کیست؟
در بین افکار عموم اینگونه حکاکی شده است که نخبه فردی برتر از انسانهای عادی و معمولی است، و یا بهتر و فوی تر و حتی عمیق تر می نگرد، و یا متفاوت از سایرین است و یا والاست و یا هرکسی نمی تواند اینگونه باشید و یا های دیگر. وقتی یک نفر در آزمونهای کشوری رتبه می آورد و یا فعالیتی خارق العاده انجام می دهد و یا اختراع می کند، کسانی هستند که برچسب شیرین نخبه را بر شخصیت وی می چسبانیم.
فرض کنید که یک فرد باهوش، اختراعی کرده و در جوامع علمی و بین المللی ثبت نموده است و مقاله های بیشماری را در کشورهای مختلف عرضه نموده است اما چالش اصلی این است که این فرد به تولید دانش و رشد صنعت و خدمت عمومی چه کمکی کرده است. اگر جواب منفی است که نمی توانیم به این فرد برچسب نخبه وارد کنیم و تنها می توانیم بگوییم باهوش و مستعد. البته همه می دانند که عموما افراد باهوش به دانشگاه نمی روند و هوش خود را در کارهای دیگر بکار می برند و بماند!
این نخبگانی که ما فکر می کنیم، تنها افراد با استعدادی هستند که عموماً ذاتی است و از برکات الهی است که به ایشان عطا شده است و مناسب نمی بینم چیزی که کسب نشده است، جای ستایش داشته باشد.
سوال اصلی را دوباره مینگریم. نخبه کیست؟
به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می شود که اثرگذاری وی در تولید علم، هنر و فناوری کشور محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوغ فکری وی در راستای تولید دانش و نوآوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه علمی و متوازن کشور گردد.

آری نخبه کسی است که آن استداد ذاتی و خدادادی را در عرصه عمل و خدمت گذاری بکار گیرد و تولید دانش نماید نه اینکه ابتر نگه داشته و تحت مالکیت شخصی خود در آورد. بر اساس آمار بنیاد ملی نخبگان، تنها ۸۰ نخبه در کشور شناسایی شده اند و تمام ۱۱ هزار نفری که عضو بنیاد هستند، منظور شان هما افراد با استعداد هستند.
با این وصف، تعداد نخبگان نکایی چند نفر است؟