ماه ربیع‌الاول،به معنای حقیقی کلمه،ربیع حیات است،ربیع زندگی است

پیامبر اعظم (ص) فرمودند: هر کس مژده ماه ربیع الاول را بدهد، من بشارت بهشت را به او می دهم. ماه ربیع الاول سومین ماه از ماه‌های قمری و از ماه‌های فرخنده برای شیعیان است.
به گزارش شهرآرانیوز، حادثه مهم و تاریخی لیله المبیت، هجرت حضرت محمد صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه، ولادت خجسته آن حضرت و امام جعفر صادق علیه السلام، ازدواج خجسته پیامبر (ص) با حضرت خدیجه علی‌ها السلام و سرآغاز امامت امام مهدی (عج) از جمله حوادث فرخنده این ماه است.

در این ماه خجسته، نسیم سحری جان مایه عشق را به گستره خاکیان می‌فرستد. شاخه‌های مهربان درختان، گونه به رنگ فلق می‌سایند. آبشاری از نور، خنده‌های شادمان خورشید را به زمینیان می‌بخشد و جوشش از شکوه آسمان را در بر می‌گیرد. جوانه‌های تبسم لب‌ها را شاداب از طراوت تغزلی دیگر کرده و همگی قدوم نوزادی را که سبب آفرینش است تبریک می‌گویند که یا محمّد! به جمع خاکیان دوستدارت خوش آمدی!
شامگه میلادت جاری شور و سرور، در کوچه‌های خلوت مکه، حکایتی تازه داشت و باد در گوش بلندترین نخل‌ها از پیش، خبر می‌برد و مژدگانی می‌گرفت. کنگره‌های کاخ ستم لرزیدند. دریاچه‌های کفر خشک شدند. آتشکده‌های الحاد به سردی گراییدند و آغوش اسلام به مولود خجسته خود مباهات کرد. محمّد آمد! ثمره خلقت آمد! پیامبر مهر به سرای دنیا خوش آمد!‌ای بهار آفرینش!‌ای سبب خلقت!‌ای دستاویز هستی! مقدمت گلباران!

‌ای آفتاب فروزان ادیان الهی!‌ای آخرین فرستاده حق به سوی بشر! کعبه از آمدنت در شادی است و آسمان مکه همراز شب‌های تنهایی خود را یافته است. شیشه کفر شکسته و خبر آمدنت در گوش ادیان و اعصار طنین انداخته است. قدومت مبارک‌ای پیام آور صلح و دوستی!‌ای تو که از حق آمدی و به حق برانگیخته شدی. آفتاب جهان فروز و عالم تاب توحید هستی که برف ظلم را آب کرده و نوید بهار می دهی! نامت بلند و دینت پاینده باد!

برکات و اعمال ماه ربیع الاول

بر انسان مسلمان که برترى رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) را قبول داشته و مراقب رفتار با مولایش مى باشد واجب است در این ماه به شکرانه ارازنی شدن آن نعمت بزرگ به عبادتی از سر شور و اشتیاق بپردازد، گرچه عبادات شبانه روزی عالمیان هرگز در خور چنین نعمتی نخواهد بود، اما “آنچه سعی است ما در طلبش بنماییم”.
شب اوّل:
این شب به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یک حادثه مهمّ تاریخى واقع شد و آن این که در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا (صلى الله علیه وآله) از مکّه به قصد هجرت به سوى مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید و امیر مۆمنان على (علیه السلام) براى اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا (صلى الله علیه وآله) خوابید
آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضى از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودى خدا مى فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» (۱) در حقّ آن حضرت نازل شد. (۲)
سال هجرت رسول خدا (صلى الله علیه وآله) مبدأ تاریخ مسلمانان است و تحوّلى عظیم در جهان اسلام روى داد.
۱- روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمومنان از گزند کفار و مشرکان در اول ربیع ‏الاول.
۲- خواندن زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) در این روز.

روز هشتم:
در روز هشتم ربیع الأوّل، سال ۲۰۶، شهادت امام حسن عسکرى (علیه السلام) طبق روایتى واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزّمان، حجّة بن الحسن ـ عجّل الله تعالى فرجه الشریف ـ آغاز گردید. (۳)
در این روز شایسته است زیارت امام حسن عسکری علیه السلام خوانده شود.

روز دهم:
روز ازدواج رسول خدا (صلى الله علیه وآله) با حضرت خدیجه کبرى (علی‌ها السلام) است در حالى که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) ۲۵ ساله بود و حضرت خدیجه (علی‌ها السلام) ۴۰ ساله. به همین مناسبت روزه این روز به عنوان شکرگزارى مستحب شمرده شده است. (۴)

روز دوازدهم:
این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینى و مسعودى و همچنین مشهور میان اهل سنّت، روز ولادت با سعادت نبىّ مکرّم اسلام (صلى الله علیه وآله) است. (۵)
همچنین در این روز، رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بعد از ۱۲ روز که مسیر راه میان مکّه و مدینه را پیمود وارد مدینه گردید. (۶) و نیز روز انقراض دولت بنى مروان در سال ۱۳۲ است. (۷)
اعمال مستحب در این روز به شکرانه انقراض دولت اموی دو مورد است:
۱- روزه گرفتن.
۲- دو رکعت نماز مستحبی که در رکعت اول بعد از حمد، سه بار سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد سه بار سوره توحید خوانده می‏شود.

روز چهاردهم:
در سال ۶۴ در چنین روزى، یزید بن معاویه به هلاکت رسید. (۸)
وى پس از سه سال و نُه ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمى بود – که مهمترین آن واقعه کربلا و شهادت ابى عبداللّه الحسین (علیه السلام) و یارانش است – در سنّ سى و هفت سالگى در منطقه «حوران» زندگى ننگینش به پایان رسید و جنازه اش را در دمشق دفن کردند، ولى اکنون اثرى از او نیست. (۹)

شب هفدهم:
طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیا، رسول معظّم اسلام (صلى الله علیه وآله) است و شب بسیار مبارکى است. (۱۰)
برخی اعمال این روز عبارت است از:
۱) غسل به نیّت روز هفدهم ربیع الاوّل. (فلاح السائل، صفحه ۶۱)
۲) روزه: که براى آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتى از ائمّه معصومین (علیهم السلام) آمده است: کسى که روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند براى او ثواب روزه یکسال را مقرّر مى فرماید. (اقبال، صفحه ۶۰۳)
۳) دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال کردن مومنان و به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن. (همان مدرک)
۴) زیارت رسول خدا (صلى الله علیه وآله) از دور و نزدیک در روایتى از آن حضرت آمده است: هر کس بعد از وفات من، قبرم را زیارت کند مانند کسى است که به هنگام حیاتم به سوى من هجرت کرده باشد، اگر نمى توانید مرا از نزدیک زیارت کنید، از همان راه دور به سوى من سلام بفرستید (که به من مى رسد). (همان ص ۶۰۴)
۵) زیارت امیر مومنان، على (علیه السلام) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتى که امام صادق (علیه السلام) در چنین روزى کنار ضریح شریف آن حضرت (علیه السلام) وى را زیارت کرد. (همان مدرک، صفحه ۶۰۸) (این زیارت در بخش زیارات، مفاتیح آمده است).
۶) تکریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بجاست، مرحوم «سیّد بن طاووس»، در اقبال، در تکریم و تعظیم این روز به خاطر ولادت شخص اوّل عالم امکان و سرور همه ممکنات حضرت نبىّ اکرم (صلى الله علیه وآله) سفارش بسیار کرده است.

روز هفدهم:
همان گونه که گفتیم مشهور میان علماى امامیّه آن است که روز هفدهم ربیع الأوّل، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللّه (صلى الله علیه وآله) است و معروف آن است که ولادتش در مکّه معظّمه، واقع شده است و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است. (۱۲) (عام الفیل سالى است که ابرهه با لشکرش که بر فیل سوار بودند به قصد تخریب کعبه آمد، ولى همگى نابود شدند).
همچنین در چنین روزى در سال ۸۳ هجرى قمرى، ولادت امام صادق (علیه السلام) واقع شده است و از این جهت نیز بر اهمّیّت این روز افزوده شده است. (۱۳)

ماه ربیع الأوّل گرچه آغاز آن آمیخته با خاطره غم انگیز و اندوهبار شهادت امام حسن عسکرى (علیه السلام) است، ولى از آن جا که میلاد مبارک حضرت ختمى مرتبت رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه وآله) مطابق روایت معروف، در هفدهم این ماه و طبق روایت غیرمعروف، در دوازدهم آن واقع شده و میلاد حضرت صادق (علیه السلام) نیز در هفدهم این ماه است، ماه شادى و جشن و سرور است.
از آن جا که هجرت پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) که سرچشمه دگرگونىِ عمیق در جهانِ اسلام و عزّت و شوکت مسلمین شد، و همچنین داستان «لیلة المبیت» در این ماه واقع گردیده، و آغاز امامت پربرکت حضرت بقیة اللّه (ارواحنا فداه) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نیز مى باشد در مجموع از ماههاى بسیار پربرکت و پرخاطره است، که سزاوار است، همه علاقه‌مندان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) آن را ارج نهند و گرامى بدارند.

پی نوشت‌ها:
۱. سوره بقره، آیه ۲۰۷.
۲. اقبال الاعمال، صفحه ۵۹۲ و تفسیر نمونه، جلد ۲، صفحه ۷۸.
۳. کافى، جلد ۱، صفحه ۵۰۳.
۴. اقبال، صفحه ۵۹۹.
۵. زاد المعاد، صفحه ۴۱۲.
۶. اقبال، صفحه ۵۹۹ و کامل ابن اثیر، جلد ۲، صفحه ۷ (حوادث سال اوّل هجرت).
۷. مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۱.
۸. اقبال، صفحه ۶۰۱ (سیّد بن طاووس، در همین کتاب از شیخ مفید، استحباب روزه در این روز را به خاطر هلاکت یزید نقل کرده است).
۹. تتمة المنتهى، صفحه ۶۴.
۱۰. مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۱ و اقبال، صفحه ۶۰۳.
۱۱. اقبال، صفحه ۶۰۱.
۱۲. مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۱ و اقبال، صفحه ۶۰۳.
۱۳. بحارالانوار، جلد ۴۷، صفحه ۱، حدیث ۲.