سی حدیث نامدارحدیث هشتم:« حدیثِ عالم بی عمل » پژوهش و نگارش : استاد احمد خیرخواه

تاریخ انتشار خبر : ۹۸/۰۲/۲۴

یکی از سخنان حکیمانه امیرالمومنین (ع ) این سخن گهربار است : « رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ وَعلمُهُ مَعَهُ لَا يَنْفَعُهُ »
( بسا دانشمندی كه جهلش او را کشت و حال آنكه علمش با اوست ( ولی ) او را فائده نمی بخشد). نهج البلاغه نسخه صبحی صالح حکمت ۱۰۷

اهمیت این سخن از سه جهت است : ۱. نخست از آن جهت که سخنِ ثمینِ امام علی (ع ) است، که گفته اند سخن امام ، امام سخن است، به همین خاطر نه تنها برای ما مسلمانان که برای همه بشریت در پنج قاره جهان ، و حتی بالاتر برای مردمان دوجهان نیز،بعد از سخنان خدا و پیامبر اعظم (ص) ، سخنی به حلاوت و ملاحت سخنان او وجود ندارد، سخنانی که از چشمه سار حکمت او جاریست و از لاله زار فطرت او بهاریست، سخنان سخنوری که کمال بلاغت است و جمال فصاحت.

۲. دوم از جهت آنکه سند سخن، کتاب ارجمند نهج البلاغه شریف است.
۳. سوم از آن جهت که این حدیث، به موضوعی خطیر هشدار داده است.
پیام های پژوهشی حدیث:
دانش مصونیت مطلق نیست و دانشمندان درمصونیت دائم نیستند!
دانش شایسته، دانشی نافع است.
دانش چراغ روشنی بخش دانشمند است ، دانشمندی که از علم خود بهره نگیرد مانند کسی است که چشمانش نا بینا باشد.
دانش شرط لازم برای پیشرفت و نیل به کمال انسان است نه شرط کافی، کمال انسان علاوه بردانش در ایمان و اخلاق فاضله است.
از این سخن امیر المومنین (ع) می آموزیم که: هر دانشمندی دانا نیست، بلکه بسا دانشمندانی که نادان هستند!
از این سخن گهربار می آموزیم : همه دانشمندان زنده نیستند بلکه بسا دانشمندانی که مرده اند!
از این سخن حکیمانه می آموزیم : بسا صاحبان دانش ، صاحبان صفاتی مرگبار هستند!
امیر المومنین (ع) به ما می آموزد: نخستین کسی که به دست انسان گمراه از پای در می آید، خود همان شخص گمراه است و بعد دیگران!
از سخن امام علی (ع) استفاده می کنیم : هرگونه دارایی انسان، چه مادی یا معنوی ، همواره در معرض خطر دیدن و خطر رساندن است.
از کلام حکیمانه امام استفاده می کنیم : چاقویی که در دست می گیرید، اگر مواظب نباشید دستِ شما را می برد.!
پیام دیگر آنکه روی سخن آنحضرت تنها به سوی دانشمندان نیست بلکه سخن او متوجه همه صاحبانِ هنر و مهارت و ثروت و سیاست نیزهست.
از سخن آن حضرت استفاده می کنیم که : بسا هنرمندانی مرده بی هنری خود هستند!
بسا ثروتمندانی که مرده مستمندی خود می شوند!
بسا سیاست مدارانی که چوب بی سیاستی خود را خوردند!
و بسا …
و بسا…

سخن را به دو بیت شیخ اجل سعدی شیرازی به پایان می رسانیم ( که در کاشی نوشته مدرسه دارالشفای قم مکتوب است):
علم چندان که بیشتر خوانی
چون عمل در تو نیست نادانی
نه محقق بود نه دانشمند
چار پایی بر او کتابی چند
آرزومند سلامت ، سرافرازی و رستگاری
روز هشتم ماه میهمانی خدا سال ۱۴۴۰ ق
۲۴ / ۲ / ۹۸ ش .