کسب روزی نامشروع

تاریخ انتشار خبر : ۹۷/۰۵/۲

تامل وتفکر در مورد عواقب حرام خوردن (تاثیر درنسل و آسیبهای دیگر مثل افتادن در زندان و …ــ که بر اثر دزدی و کسب مال حرام بوده است ) که در جامعه هم مصادیقی را می توان برای آن پیدا کرد، و در مقابل، التفات و توجه به حال کسانی که راه کسب حلال را پیش گرفته اند و حتی در مقابل نخوردن مال حرام مقاومت به خرج می دهند؛ و مهمتر از همه توجه به عواقب ناگوار حرام خوری در قیامت و توجه به اثرات حلال خوردن در قیامت ــ که مجهز بودن انسان به تقوای الهی را می طلبد ــ انسان را در پیمودن مسیر کسب حلال و دوری از کسب شبهه ناک و حرام، یاری می دهد.

بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه
کسب روزی نامشروع، علاوه بر عواقب اخروی، تاثیرات دنیوی هم دارد (تاثیر در فرزندان انسان و غیره ). در زمانه ی ما که دوران سختیست و در آمدهای غیرحلال زیاد شده است؛ اهل ایمان باید با برنامه ریزی مناسب در جهت کسب حلال حرکت کنند.

روزی حلال را حرام نکنیم.
در حدیث قدسی می خوانیم: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَسَمَ الْأَرْزَاقَ بَیْنَ خَلْقِهِ حَلَالًا وَ لَمْ یَقْسِمْهَا حَرَاماً فَمَنِ اتَّقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَبَرَ أَتَاهُ اللَّهُ بِرِزْقِهِ مِنْ حِلِّهِ وَ مَنْ هَتَكَ حِجَابَ السِّتْرِ وَ عَجَّلَ فَأَخَذَهُ مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ قُصَّ بِهِ مِنْ رِزْقِهِ الْحَلَالِ وَ حُوسِبَ عَلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛[۱] خداوند عزیز و با عظمت خلایق را آفرید و روزی آن‌ها را نیز به صورت حلال برای آنها قرار داد. پس اگر كسی چیزی از حرام مصرف كند به همان میزان از حلال محروم می‌شود و در قیامت نیز مورد ملامت خداوند قرار خواهد گرفت».
آری روزی در پیش است که از کیفیت بدست آوردن مال انسان ــ که غالبا صرف خورد و خوراک و امثالهم می شود ــ سوال می شود. « يَوْمَ‏ تَأْتي‏ كُلُ‏ نَفْسٍ‏ تُجادِلُ‏ عَنْ‏ نَفْسِها وَ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُون‏؛[نحل/۱۱۱](به ياد آوريد) روزى را كه هر كس (در فكر خويشتن است؛ و تنها) به دفاع از خود برمى‏خيزد؛ و نتيجه اعمال هر كسى، بى‏كم و كاست، به او داده مى‏شود؛ و به آنها ظلم نخواهد شد».
اگر کسی خدای ناکرده مال حرام و نامشروعی را کسب کرده باشد؛ در آن زوزی که گناهکاران سرافکنده اند؛ او هم روزگار ناخوشی را خواهد داشت. «خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذلِكَ الْيَوْمُ‏ الَّذي كانُوا يُوعَدُونَ؛[معارج/۴۴]در حالى كه چشمهايشان از شرم و وحشت به زير افتاده، و پرده‏اى از ذلت و خوارى آنها را پوشانده است! اين همان روزى است كه به آنها وعده داده مى‏شد».
همه اهل ایمان باید از آن روزی که قرآن وعده اش را داده است؛ ترسیده و نسبت به تحصیل مال حلال کوشا باشند.

مال حرام، بی برکت و عامل عذاب
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «إِنَ‏ الْحَرَامَ‏ لَا يَنْمِي‏ وَ إِنْ نَمَى لَا يُبَارَكُ لَهُ فِيهِ وَ مَا أَنْفَقَهُ لَمْ يُؤْجَرْ عَلَيْهِ وَ مَا خَلَّفَهُ كَانَ زَادَهُ إِلَى النَّارِ؛[۲] مال حرام رشد نمی كند و زیاد نمی شود و اگر هم رشد كند ، بركت نخواهد داشت و اگر از آن پول انفاقی نماید هیچ اجری ندارد و هر چه هم بعد از مرگش باقی بماند و به مصرف برسد؛ مایه عذاب بیشتر او در آخرت است».
در دوره ی ما مصادیق مال غیر حلال زیاد است از جمله کسی که در مالش حق فقرا (خمس و زکات ) باشد، و یا کسی که رشوه می گیرد ــ و متاسفانه در ادارات کشور هم ممکن است بعضا از این موضوع باشد ــ یا کسی که جنس تقلبی به دست مشتری می دهد مثلا برنج نامرغوب را به اسم برنج مرغوب و به قیمت آن می فروشد و …
رواج این نوع پولها در جامعه، اثرات (بی برکتی) خود را خواهد گذاشت. «كَسْبُ الْحَرَامِ یَبِینُ فِی الذُّرِّیَّةِ؛[۳] مال حرام در فرزندان آشكار می شود و روی آن‌ها اثر می ‌گذارد». این نکته (اثرگذاشتن مال حرام بر روی افراد) در سخنان حضرت ابا عبد الله الحسین (علیه السلام) در روز عاشورا کاملا مشهود است.« فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ مِنَ الْحَرَامِ؛[۴] چون شكم‌های شما از حرام پرشده است ، حرف‌های من در شما اثر نمی گذارد».
خداوند عاقبت همه ما را ختم به خیر کند. خدا نکند

حالا به چند حدیث در باره اثرات حرام خوردن در قیامت می پردازیم
حضرت علی (علیه السلام) به یکی از کارگزارانش که در مصرف بیت المال، رعایت لازم را ننموده بود؛ فرمود: آيا به معاد ايمان ندارى؟ و از بررسى دقيق حساب روز قيامت نمىترسى؟ اى كسى كه پيش ما از خردمندان بشمار مى آمدى! چگونه خوردنى و آشاميدنى را در دهان فرو مى برى در حالى كه مى دانى حرام مى خورى، و حرام مى آشامی. [۵]
حضرت در این حدیث بر روی معاد باوری انسان تاکید می کند. انسان مسلمان و خدا ترس که می داند فردای قیامت از اعمال و حتی نیات انسان می پرسند؛ میداند که فردای قیامت از درآمدهای او هم خواهند پرسید، بنابراین از افتادن در دام کسب حرام دوری می کند.
گر چه این حدیث ، بیشتر خطابش به مسولین جامعه است ولی نباید از یاد ببریم که همه در معرض خطاب این حدیثیم.
یا در حدیث دیگری راجع به عواقب کسی که درحق کارگر ــ که برای او کاری انجام داده ـ ظلم نموده وحقوق او را نمی دهد؛ وارد شده که این فرد از بهشت محروم است . « مَنْ ظَلَمَ أَجِيراً أَجْرَهُ أَحْبَطَ اللَّهُ عَمَلَهُ وَ حَرَّمَ عَلَيْهِ رِيحَ الْجَنَّةِ وَ رِيحُهَا يُوجَدُ مِنْ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ؛[۶] هر کسی در حق (مزد) کارگر خود ظلم کند خداوند متعال عمل او را از بین می برد و بوی بهشت را بر او حرام می کند و حال انکه از پانصد سال راه بوی بهشت احساس می شود».
ممکن است کسی با کارگرش اختلاف پیدا کند، بعد برای اینکه دست برتر را در این مناقشه داشته باشد تمام حقوق او را و یا بخشی از حقوق را توقیف می کند تا به زعم خود، کارگر بنده خدا حساب کار دستش آمده و بار دیگر هوای در افتادن با کار فرما را نداشته باشد. اینگونه افراد، چنانکه حدیث هم اشاره دارد؛ بهشت را بر خود حرام نموده و عواقب ناگواری را برای خود در آن دنیا رقم می زنند.
در حدیث دیگری، امام صادق (علیه السلام)، برنگرداندن مال دیگری (قرضی گرفته و پس نمی دهد) را باعث خوردن پاره های آتش در آخرت می داند: «مَنْ أَكَلَ مَالَ أَخِيهِ ظُلْماً وَ لَمْ يَرُدَّهُ إِلَيْهِ أَكَلَ جَذْوَةً مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَة؛[۷]هر کس از روی ظلم مال برادرش را بخورد و به او برنگرداند، (در حقیقت) پاره ای افروخته از آتش را در روز قیامت خورده است (می خورد)» .

راهکار عملی
تامل وتفکر در مورد عواقب حرام خوردن (تاثیر درنسل و آسیبهای دیگر مثل افتادن در زندان و …ــ که بر اثر دزدی و کسب مال حرام بوده است ) که در جامعه هم مصادیقی را می توان برای آن پیدا کرد، و در مقابل، التفات و توجه به حال کسانی که راه کسب حلال را پیش گرفته اند و حتی در مقابل نخوردن مال حرام مقاومت به خرج می دهند؛ و مهمتر از همه توجه به عواقب ناگوار حرام خوری در قیامت و توجه به اثرات حلال خوردن در قیامت ــ که مجهز بودن انسان به تقوای الهی را می طلبد ــ انسان را در پیمودن مسیر کسب حلال و دوری از کسب شبهه ناک و حرام، یاری می دهد.

سخن آخر
طبق احادیث وارد شده، خدای متعال روزی انسانها را بصورت حلال مقدر فرموده، ولی کسانی که یا عجله به خرج می دهند یا اعتقادشان ضعیف است؛ روزی خود را حرام نموده و عذاب آخرت را برای خود می خرند. مصادیق کسب حرام در این دوره زمانه زیاد شده است. کسی که از حساب سخت قیامت می ترسد؛ باید تحت تاثیر این جو قرار نگرفته و در کسب درآمد حلال بکوشد.

پی نوشتها
۱ــ کافی (دارالحدیث) ج۹ ص۵۴۷
۲ــ الكافي (ط – الإسلامية) / ج‏۵ / ۱۲۵
۲ــ کافی / ج ۵ / ص ۱۲۴
۴ــ بحار الانوار / ج ۴۵ / ص ۸
۵ـــ نهج البلاغة (للصبحي صالح) / / ۴۱۳ /
۶ــ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / النص / ۲۸۱
۷ـــ بحار الأنوار (ط – بيروت) ؛ ج‏۷۲ ؛ ص