اظهارات شاعری دور از واقعیت هست!!!

تاریخ انتشار خبر : ۹۷/۰۲/۱۹

اظهارات آقای علی‌محمد شاعری نماینده محترم شهرستان‌های نکا، بهشهر و گلوگاه در مورد آبدهی رودخانه نکارود و طرح انتقال آب از سد گلورد و اطمینان به مردم شرق مازندران که در خبرگزاری ایسنا و کانال رسمی ایشان منتشر شد، پذیرفتنی نیست.

مردم شهرستان‌های بهشهر و گلوگاه مشکل و نگرانی از بابت تأمین آب ندارند و بزرگنمایی مسئله آب شرب با عنوان بحران آب شرب و نادیده گرفتن مخالفت مردم نکا با طرح انتقال آب سد گلورد به سمت بهشهر و حواله دادن به کارشناسی و قانون، صحیح نیست. آنچه جناب شاعری از حقابه این سه شهر نام می‌برد، آبی هست که تنها حقابه نکا بوده و نباید عنوان حقابه سه شهر بر آن نهاد، زیرا در تعریف حقابه، اسناد رسمی یا سنتی گذشته مدنظر هست نه آنچه در طرح‌های جدید شکل می‌گیرد. همه طرح‌های تهاجمی مدیریت منابع آبی در ایران که درنهایت به تخریب و نابودی و خسارت منجر شده، دارای مطالعات کارشناسی بوده اما چون همیشه محیط‌زیست قربانی بوده، اکثر این طرح‌ها با شکست یا توسعه ناپایدار خسارت‌بار منجر شده؛ بنابراین کارشناسی شرکت‌های مشاور در منابع آب قابل‌اطمینان نیست.

در خلاصه گزارش آب منطقه‌ای مازندران منتشر شده در سال ۹۰ که موجود هست و در زمانی که هنوز رودخانه نکارود به کاهش شدید آبدهی خود نرسیده بود، متوسط آبدهی سالانه رودخانه در بازه درازمدت، ۱۱۶ میلیون مترمکعب ذکرشده. عددی که جناب آقای شاعری اظهار کردند ۱۸۰ میلیون مترمکعب، تقریباً «حداکثر آبدهی رودخانه» بوده. رودخانه نکارود در چند سال اخیر کاهش شدید حدود پنجاه درصدی آبدهی در مقایسه با بازه درازمدت داشته است. (گزارش آب منطقه‌ای در زمستان ۹۶). همچنین کاهش بارندگی حدود ۱۶ درصدی مازندران و گلستان در مقایسه با بازه درازمدت را داشته‌ایم. (گزارش مرکز ملی خشک‌سالی و مدیریت بحران، اردیبهشت ۹۷). عدد ۱۱۶ میلیون مترمکعب نیز در آینده محقق نخواهد شد، مگر تنها در سالی که سیلی معادل سیل سال ۷۸ نکا رخ دهد و احتمال بروز آن حداقل سی سال دیگر هست.

طبق استانداردهای جهانی، در شرایط مطلوب، حداکثر ۴۰ درصد از آب‌های تجدیدپذیر را می‌توان مورد بهره‌برداری قرار داد و بقیه باید برای تغذیه دریا و یا تالاب و آبخوان‌ها رهاسازی شود، وگرنه پیامدهای محیط‌زیستی همچون خشک‌شدن آبخوان‌ها و بروز فروچاله‌ها و خسارات کشاورزی واقع می‌شود. این رقم در ژاپن ۱۹، در اسپانیا ۲۵، در چین ۲۹ و در هند ۳۳ درصد هست ولی در ایران این رقم معین نشده و بی‌حساب بهره‌برداری شده. لذا اکثر تالاب‌های ایران خشک ‌شده و نیمی از آبخوان‌های دشت‌های کشور تهی از آب شده و یا دچار نشست و فروچاله شده‌اند. اگر ۱۱۶ میلیون مترمکعب را مبنا قرار دهیم که مسلماً در سال‌های اخیر کمتر از این شده، حدود ۴۷ میلیون مترمکعب را می‌توان از این رودخانه برداشت کرد و این در حالی هست که تنها حقابه قانونی حقابه‌بران دشت نکا ۴۷ میلیون مترمکعب هست! بنابراین هرگونه برداشت دیگری از این رودخانه به مقاصد خارج از حوضه آبخیز این رودخانه موجب خسارات محیط‌زیستی خواهد شد. در ثانی طبق قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب‌های کشور، مصوب اردیبهشت ۹۶، وزارت نیرو مکلف است ضمن تدوین و اجرای برنامه مدون نسبت به تخصیص و تأمین نیاز آبی تالاب‌های کشور اقدام نماید. در تابستان پارسال فقط با آبگیری اولیه سد گلورد، تالاب لپو که بزرگ‌ترین تالاب تغذیه‌شده از روان آب‌های نکارود بود به‌طور کامل خشک شد.

این بررسی آبدهی رودخانه بود، اما تخمین واقعی مخزن سد نیز با اعدادی که توسط کارشناسان طرح بر روی کاغذ مطرح می‌شود تفاوت زیادی دارد. سد شهید رجایی ساری در همسایگی نکا با ظرفیت ۱۶۲ میلیون مترمکعب در چند سال اخیر با کمتر از یک‌سوم ظرفیت خود توانسته آب جمع کند. هم‌اکنون ۵۰ میلیون مترمکعب آب در این سد وجود دارد که ۲۲ میلیون مترمکعب (۴۴ درصد) آن برای پایداری سد ازلحاظ حفظ توربین‌های ژنراتور و کاهش اثر رسوبات، غیرقابل برداشت هست. (گزارش زمستان ۹۶ آب منطقه‌ای)؛ یعنی فقط ۱۳ درصد از ظرفیت اسمی سد قابل استفاده هست.
در محاسبات آب منطقه‌ای و شرکت مطالعه کننده، ظرفیت پرشده سد گلورد مبنای کار قرارگرفته و شرایط تغییرات اقلیمی چند سال اخیر در نظر گرفته نشده است. اگر در خوش‌بینانه‌ترین وضع، نصف ظرفیت سد گلورد پر شود و حجم آب برای حفظ پایداری سد را نیز در نظر نگیریم، از ۱۰۷ میلیون مترمکعب آب قابل تنظیم سد، ۵۳ میلیون مترمکعب در دسترس قرار می‌گیرد و اگر طرح انتقال آب برای شرب به سمت بهشهر با ظرفیت ۳۰ میلیون مترمکعب، تکمیل شود و مصارف آن تثبیت شود، تنها ۲۳ میلیون مترمکعب باقی می‌ماند که جوابگوی دشت نکا هم نیست؛ و در حالت تخمین‌های دیگر با در نظر گرفتن پر شدن یک‌سوم ظرفیت سد و منظور کردن حجم حفظ پایداری سد، دیگر هیچ آبی از سمت رودخانه به دشت نکا جاری نخواهد شد و سرنوشتی که در دیگر مناطق ایران براثر سدسازی و طرح‌های انتقال آب، به وجود آمد در انتظار شهر نکا نیز خواهد بود.

نه‌تنها طرح انتقال آب شرب به سمت بهشهر بلکه انتقال آب برای مصارف کشاورزی از طریق شبکه آب‌رسانی به دشت بهشهر نیز برای محیط‌زیست رودخانه و جنگل و آبزیان و حیات‌وحش نکارود و برای دشت نکا و کشاورزان و آبخوان‌ها و شهر نکا بحران‌آفرین هست. چنانچه حقابه کشاورزان و حقابه محیط‌زیستی رودخانه نکارود به‌طور کامل در بستر رودخانه جاری نشود و مطالعه و نظارتی بر حجم برداشت‌های آب از چاه‌های دشت نکا نگردد، بروز خسارات ذکرشده قریب‌الوقوع خواهد بود.

علی طبقه آستانی
فعال و پژوهشگر محیط‌زیست و توسعه پایدار