تاریخ شفاهی دیار نیکان/ گلبستان درگذرتاریخ(۳) «کدخدا»

آنچه در این مدت بواسطه تحقیقات میدانی ومستندات موجود در مورد تاریخ و فرهنگ روستای کلبستان مطالعه کردید. به عبارتی یک نوع مونوگرافی(تک‌نگاری) محسوب می‌شود . ما سعی بر بررسی تمام روستا های منطقه داریم .درآینده به همت اهالی آگاه و مطلع روستاهای منطقه.
واژه کدخدا دارای سبقه طولانی در کشور میباشد وبه قرون سوم وچهارم هجری بر میگردد.کدخدا در اصل به معنی متصدی امور روستا بوده که در دوره صفویه وقاجاریه نیزدیده میشود.ولی همیشه درمورد این موضوع جای بحث بوده که اقتدار کدخدا متاثر از سنت بوده یا قوانین مجلس ودولت در دوره های مختلف . که البته در دوره پهلوی اختیارات جامع وتعریف کاملتری دارد.البته اشاره ای هم داشته باشیم به تصویب قانون تشکیل ایالات وولایات ودستور حکام در 14ذی القعده 1325 که این امر آغاز نفوذ دولت در روستاها بود و طبق این قانون کدخداها اداره امور ده را برعهده گرفته واداره امور هر ناحیه روستایی هم به شخصی تحت عنوان ضابط محول شد.
با روی کار آمدن رضاشاه پهلوی او کوشید تا ضمن تامین نقش مدیریتی کدخدا در روستا بین تشکیلات اداری شهرها ومدیریت روستا ارتباط برقرار کندبرای همین در آذر 1314 قانونی مستقل تحت عنوان ((قانون کدخدایی)) در ارتباط با مدیریت روستایی به تصویب مجلس رسید کدخدا ها در آن زمان معمولا از سمت مالکان ورُعایا از بین اعضای روستائیان انتخاب می شدندکه اغلب نیز بصورت موروثی انتقال می یافت . طبق رویه فوق افرادی را بعنوان سربلوک در محله‌ها و روستاها می گماردند. لاز م به ذکر است اوایل حکومت پهلوی کدخدا را سربلوک می‌خواندند که بعدها به‌نام کدخدا تغییر نام یافت. وظیفه کدخدا ، تکلیف به همکاری با عوامل دولتی درتمام زمینه ها ، جمع‌آوری خراج ، معرفی مشمولان آماده به خدمت ، حل وفصل اختلافات مردمی ، تنبیه و مجازات سارقان و معرفی آنان به پاسگاه‌های ژاندارمری بوده است.( که در برخی موارد نقل شده خودشان تنبیهاتی برایشان در نظر میگرفتندو اجرا میکردند) طبق اسناد موجود (جایگاه وساختار منصب کدخدا در مدیریت روستایی ایران …. نویسنده شهرام یوسفی فر)کدخداها تا زمان پهلوی دوم اقتدار خود را حفظ کردند ولی بعد ها بنا به دلایل مختلف در سال 1354.ش منصب کدخدا بطور قانونی برای همیشه از مدیریت کشور حذف شد. البته از قدیم الایام واژه کدخدا منشی در فرهنگ عامه بعنوان شیوه ای برای حل وفصل اختلافات متداول است. وامروز کلمه کدخدا منشی در حل اختلافات کلمه ای دیگر را با خود به همراه دارد به عنوان ریش سفیدی که همان هم وزن دخالت بزرگان برای رفع مشکل است .

کدخدا در گلبستان ( کلبستان)

محله کلبستان دردوره پهلوی دارای تقریبا شش کدخدا متعهد به‌نام‌های ذیل بوده است که الحق بعد از سالها هنوز به نیکی از آنها یاد میشود بواسطه خدماتی که انجام داده اند.
مرحوم‌کربلائی‌محمود شفیعی ؛ مرحوم‌حسن طبقه‌آستانی ؛ مرحوم‌ملا‌اکبر طبقه‌آستانی ؛ مرحوم حاجی‌حسن اسحاقی ؛ مرحوم حاجی‌صالح صالحی ؛حاجی‌سید‌قاسم حسینی

✍️ رضا(گلبرار) کهنسال آستانی