انتقال نفت از نکا به تهران؛ پروژه‌ای که آرام خوابید

تاریخ انتشار خبر : ۹۳/۰۹/۲۷

هم‌اکنون به دلیل توقف عملیات سوآپ تمامی خطوط لوله نفت در شمال کشور که مسئولیت انتقال نفت از پایانه نکا به پالایشگاه های تهران و تبریز را بر عهده داشت، بدون استفاده مانده است در حالی که برای ساخت این خط بیش از ۱۷۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده بود.

پروژه انتقال نفت نکا به تهران که در پی اکتشافات نفتی در دریای خزر به منظور سوآپ نفت در کشور صورت می‌گرفت این روزها دیگر خبری از آن نیست اما این پروژه که امروز در مازندران ناتمام مانده است، در کنار اینکه از تجهیزات و تاسیسات نیمه کاره می تواند بهترین استفاده را ببرد، زمینه اشتغال‌زایی مناسبی را نیز در منطقه ایجاد کند.

یکی از سیاست های جمهوری اسلامی ایران تبدیل کشور به هاب و کانون انرژی و نفت منطقه خاورمیانه است که از سوآپ به عنوان یکی از روش‌های تبدیل ایران به هاب نفتی منطقه یاد می کنند.

از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۹ ایران با ۱۶ شرکت خارجی برای سوآپ نفت قرارداد امضا کرده بود از این رو قراردادهایی به منظور سوآپ ۵ تا ۵۰ هزار بشکه نفت کشورهای حاشیه دریای خزر از مسیر ایران امضا و عملیاتی شده بود.

در طول ۱۳ سال انجام تجارت سوآپ نفت بیش از ۲۵۴ میلیون بشکه نفت خام از مسیر ایران به بازارهای جهانی نفت خام سوآپ شد که در کنار دستاوردهای اقتصادی یکی از مهم‌ترین دلایل انجام سوآپ اهداف استراتزیک انجام این تجارت نفتی بوده است.

برنامه‌ریزی و انجام مطالعات احداث خط لوله نفت نکا – بندر جاسک توسط ایران به منظور سوآپ و انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت، صورت گرفته بود که در شرایط فعلی کشورهایی همچون آمریکا، ترکیه، چین و روسیه از مهمترین رقبای ایران در بازار سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر هستند.

خطوط لوله BTC آذربایجان- گرجستان و ترکیه، خط لوله CPC چین و خطوط لوله روسیه در شمال دریای خزر به عنوان مهمترین مسیرهای رقیب خط لوله سوآپ نفت ایران است که تنها برای احداث خط لوله نفتی نکا به جاسک به طول تقریبی یکهزار و ۵۶۰ کیلومتر به حدود ۲.۶ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است.

هم‌اکنون به دلیل توقف عملیات سوآپ تمامی خطوط لوله نفت در شمال کشور که مسئولیت انتقال نفت از پایانه نکا به پالایشگاه های تهران و تبریز را بر عهده داشت، بدون استفاده مانده است در حالی که برای ساخت این خط بیش از ۱۷۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده بود.

بیش از ۸۸۰ میلیون دلاری ایران از محل سوآپ نفت در طول مدت ۱۳ سال عاید کشور شده بود که علاوه بر عدم النفع‌های توقف سوآپ نفت، باید روزانه هزینه های قابل توجهی به منظور انتقال نفت از جنوب به پالایشگاه های شمال کشور انجام شود.

در کنار عدم النفع های اقتصادی توقف سوآپ نفت از نظر معنوی و ارتقای جایگاه ایران به عنوان هاب نفت و انرژی منطقه هم زیان هایی به همراه دارد.

مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در سال گذشته درباره این طرح انتقال می گوید: سوآپ (معاوضه) نفت خام متوقف شده است، گفت: مدیران ارشد وزارت نفت به دنبال احیای سوآپ هستند.

عباسعلی جعفری نسب اظهار داشت: پروژه هایی برای انتقال نفت خزر اجرا شده است که برای حفظ این خطوط لوله، فعال نگاه داشتن آنها و کاستن از تبعات فنی برای این خطوط، ناچار به انتقال نفت خام از جنوب کشور هستیم.

جعفری نسب ادامه داد: فاصله حمل نفت خام از نکا به تهران حدود ۳۰۰ کیلومتر است در حالی که فاصله انتقال نفت خام از جنوب کشور به تهران به ۷۵۰ کیلومتر می رسد که این به معنای دو برابر شدن هزینه های حمل است.

وزارت نفت هنوز درباره دلایل توقف سوآپ نفت خام اظهار نظری نکرده است اما یک مقام مسئول در وزارت نفت ۲۱ فروردین ماه سال گذشته در جمع خبرنگاران دلیل توقف سوآپ نفت کشور را تصمیم امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد.

در حال حاضر سوآپ نفت در حالی در منطقه دریای خزر متوقف شده است که اسفند ماه سال ۹۱ و در آستانه برگزاری نشست وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو سازمان اکو، ایران طرح افزایش ظرفیت سوآپ نفت به ۵۰۰ هزار بشکه در روز را در مدار بهره‌برداری قرار داده است.

با وجود ایجاد زیرساخت‌هایی همچون احداث خط لوله انتقال نفت، ساخت تاسیسات تحویل، بارگیری در پایانه نفتی نکا و مخازن ذخیره سازی و صرف میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری اما استفاده‌ای از این تاسیسات نفتی نمی‌شود.

ایران در حد فاصل سال‌های ۸۸ تا ۸۹ به طور متوسط روزانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام سوآپ کرده است و حتی در این سال‌ها رکورد سوآپ روزانه ۱۲۶ هزار بشکه نفت خام در روز به ثبت رسیده است.

با وجود توقف عملیات سوآپ، شرکت ملی نفت ایران سه برنامه کوتاه، میان و بلند مدت برای توسعه زیر ساخت‌های ساحلی و بندری افزایش ظرفیت سوآپ نفت در پایانه نفتی شمال (بندر نکا) در دستور کار قرار داده است.

پیش بینی می‌شود با اجرا و تکمیل طرح های مختلف توسعه‌ای، ظرفیت این حوضچه فراساحلی از ۲۰۰ هزار بشکه در روز فعلی به ۵۰۰ هزار بشکه و در سال‌های آینده با اجرای برنامه‌های میان و بلند مدت به ترتیب به ۱.۵ میلیون و ۲.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یابد.

در همین حال مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش نفتی پیشتر اعلام کرده بودند: احداث مخازن تعادلی در حاشیه دریای خزر امنیت تامین خوراک رسانی به تاسیسات پالایشگاهی همچون پالایشگاه‌های نفت تهران و تبریز را تامین می‌کند.

برای انجام مراحل طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی مخازن تعادلی نفت ساری- مغانک حدود ۴۰۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری شده که در فاز نخست این پروژه ظرفیت انتقال نفت از پایانه نکا تا تاسیسات ری و در فاز دوم در بخش فرآورش شامل انجام عملیات در پالایشگاه‌های تهران و تبریز و ساخت پایانه نفتی نکا به بهره‌برداری رسیده است.

*رویای نفتی شدن مازندران در دستان دولت یازدهم

به نظر می رسد توجه به این پروژه ارزشمند در مازندران می تواند بخش مهمی از بیکاری در مناطقی از استان را رفع کند همچنین هزینه های صورت گرفته در این پروژه نیز نباید راکد بماند و می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

هرچند گزارش های رسیده از محل تاسیسات این پروژه نشان می دهد در صورت عدم توجه به تاسیسات نفتی منطقه، به زودی شاهد از میان رفتن این تاسیسات و تجهیزات خواهیم بود.

فرسودگی به دلیل عدم تکمیل و بلااستفاده ماندن تهدیدی است که این پروژه را تهدید می‌کند و نیز بیکاری نیروهای شاغل در مجموعه نیز آفتی است که می تواند با توجه به نیاز کشور رفع شود.

بلاغ