سی حدیث نامدار حدیث بیست و هشتم : « حدیث بصیرت ». پژوهش و نگارش : استاد احمد خیرخواه / عکس

تاریخ انتشار خبر : ۹۸/۰۳/۱۳

تقدیم به «امام روح الله» آن رهبر ربانی که لبریز از دانش، بصیرت و یقین بود .
« بصیرت » توانایی درکِ درستِ حقایق و واقعیت هاست.
نقش ممتاز « بصیرت » نزد اهل بصیرت روشن است، در ارزش و اهمیت آن همین بس که صفتِ مشترک خدا و انسان و قرآن است.
چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم خود را بصیر نامید (وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ») و هم آن را یکی از نام های قرآن کریم خواند، ( هَذَا بَصَائِرُ مِنْ رَبِّكُمْ ) و هم صفتِ انسانِ کامل برشمرد که متخلق به اخلاق الهی است، (أَدْعُوا إِلَی اللَّهِ عَلَی بَصِیرَةٍ) .
حدیث منتخب:

حضرت امام جعفر صادق فرمود:
« اَلعالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِسُ » :
ترجمه :
( آن کس که زمان خویش را بشناسد، شبهات به او هجوم نمی آورند ) . تحف العقول، ص۳۵۶
ملاحظه می فرمایید که حدیث منتخب ما حدیثی شکوهمند و شگفت انگیز است ، حدیثی که متن آن شکوهمند است و نیز امام معصوم آن باشکوه است و هم کتابی که این حدیث را در خود ثبت کرده است با شکوه و گرانقدر است .
وقتی که کتاب « تحف العقول » را مطالعه می کنید، درآن گوهرهای گرانبهایی را مشاهده می کنید که نمونه آن را در کتاب های دیگر کمتر می یابید، نویسنده دانا و دانشمند آن اسم با مسمایی را برای این کتاب برگزید ، « تحف العقول » ( ارمغانِ عقل ها )، از نظرمولف گرامی معصومان (ع) عقول ربانی هستند ( نه صرفا صاحبانِ عقل ) ! آنان آفریده های نخست آفریدگار یکتا هستند، آنها عقل معصوم هستند یعنی مصدرعقلانیت و خردورزی مصون از خطا و اشتباه می باشند.
با مطالعه و مداقه در این حدیثِ شریف، ذهن انسان به سه شخصیت متفطن می شود: ۱- شخصیت امام صادق(ع) ۲- شخصیتِ حدیث ۳- شخصیت کتاب « تحف العقول » .
نکته ها :
۱-انسانِ با بصیرت ، انسانی زمان شناس است .
۲-انسان با بصیرت اسیرِ دام شبهات نمی شود .
۳-هر انسانی باید تلاش کند تا جان و ذهن خود را با چراغ بصیرت روشن کند.
۴-سخن امام صادق (ع) صرفا قصه اهل بصیرت نیست، بلکه انشای فرمانِ بصیرت افزایی به همه انسان هاست.
۵-همانگونه که خداوند پروردگارهمه بشر است ، قرآن نیز کتاب هدایت همه بشر است و امام معصوم نیز امام و رهبر همه انسان هاست ، از این رو با همه انسان ها سخن می گوید، او به همه انسان ها توصیه می کند تا جان و خردِ خود را به نور بصیرت روشن کنند.
۶-علی (ع) در باره انسان با بصیرت می فرماید :
اِنَّمـَا الْبـَصـیـرُ مـَنْ سـَمـِعَ فـَتـَفـَكَّرَ وَ نـَظـَرَ فـَأبـْصـَرَ وَانْتَفَعَ بِالْعِبَرِ، ثُمَّ سَلَكَ جَدَداً واضِحاً
انـسـان بـا بـصـیـرت كـسى است كه بشنود و خوب بیندیشد و بنگرد و ببیند و از تجارب دنیا بهره گیرد، سپس در راه روشن حركت كند.
نهج البلاغه ، خ ۱۵۲، ص ۴۷۳ ـ ۴۷۴.
۷-نیز آن حضرت درباره ارزش بصیرت می فرماید:
فاقِدُ البَصَرِ فاسِدُ النَّظَرِ .
آن كه فاقد بینش است، رأیش بى ارزش است.
میزان الحکمه، جلد اول
۸-امام صادق (ع) در سخنی دیگر می فرماید : بصیرت بایسته رفتارِ انسان هاست و انسان بی بصیرت مانند کسی است که در بی راهه راه می رود :
لعَامِلُ عَلَی غَیرِ بَصیرَه کالسَّائِر عَلی غیر الطَّریق و لا یزیدُهُ سُرعَهُ السَّیر مِنَ الطَّریق إلاّ بُعدَاً ؛
«آن که بدون بصیرت در مسیری قدم برمی دارد مانند کسی است که بیراهه می رود و سرعت او جز بر دوری اش از مقصد نمی افزاید.»
امالی صدوق، ص ۴۲۱.
۹-امام صادق (ع) می فرماید : تدبر ریشه بصیرت است و بصیرت ریشه هدایت !
« کَیفَ یهتَدی مَن لَم یبصِر وَ کَیفَ یبصِر مَن لَم یتَدبَّر».
اصول کافی، ج ۱، ص ۱۸۳.
۱۰-از منظر توحیدی ، بصیرت حالتی است که انسان را به خداوند متعال رهنمون می باشد، وجز این هرچه باشد بصیرت نیست!
۱۱-همانگونه که گفته شد « بصیرت » وصف عموم و مطلقِ انسان هاست ، نه انسانِ خاص یا انسان مقید .
۱۲-پروردگار متعال به انسان ها دستور می دهد تا با بصیرت باشند همانگونه به آنها فرمان می دهد تا با تقوا باشند و به آنان دستور می دهد فقط خدا را پرستش کنند .
۱۳-نتیجه فرمان الهی در باره بصیرت ورزی این است که : هیچ نژاد و قوم وقبیله و طایفه و قشر و صنف و نیز هیچ شخص حقیقی یا حقوقی مجاز به فقدان بصیرت نیست.
۱۴-ارشاد به بصیرت، ارشاد به چراغ روشنایی بخش زندگیست.
۱۵-ارشاد به بصیرت، ارشاد به حقیقتی واقعی است، حقیقتی که وجود یا عدم آن سرنوشت ساز است.
۱۶-کار انسان با بصیرت رنگ بصیرت دارد.
۱۷-ارزش انسان ها به دارا بودن بصیرت آنان است.
۱۸-ارزش هرکاری را می توان با ترزوی بصیرت سنجید.
۱۹-ترازوی بصیرت متعلق به عقل سلیم است .
۲۰-انسان پاکدل اهل بصیرت است و انسان با بصیرت اهل پند و عبرت می باشد.
آرزومند سلامت ، سعادت و سرافرازی
روز بیست و هشتم ماه میهمانی خدا ۱۴۴۰ ق
برابر با سیزدهم خرداد ۱۳۹۸ ش