بایگانی ماهیانه: شهریور ۱۳۹۵

توافق هسته ای ایران و غرب اینک یکی از دشوارترین و حساس ترین زمان خود را می گذراند. ایران و شش قدرت بزرگ جهانی نزدیک دو سال است که صدها و هزاران ساعت کار فنی و راهبردی را در سطح سران و کارشناسان طی کرده تا به یکی از غامضترین پرونده مناقشه برانگیز جهانی خاتمه دهند و مطابق قاعده برد- برد طرفین مذاکره را از روی میز راضی و خوشنود به بیرون به فرستند. آن ها باید در شانزدهم تیرماه به توافق نهایی دست یابند. در نگاه اول روشن است که هردو طرف بدنبال منافع ملی خود بوده، هیچ یک از طرفین به تضییع منافع کشورشان راضی نیستند. از طرف دیگر باید اذعان نمود طرفین اصلی به ویژه ایران و امریکا دارای روابط خصمانه و مخاطره آمیز بوده و هنوز هم به جز چشم انداز خصمانه، افق دیگری برایشان بویژه در این سالهای نزدیک متصور نیست. گرچه نشانه هایی از بهبود روابط فیمابین مشاهده شده است اما به لحاظ پیچیدگی اوضاع و سرسختی موجود، پیش بینی آینده روابط ابدا سهل الوصول و دست یافتنی نیست. حال باتوجه به روابط موصوف بین دو کشور اصلی طرف توافق یعنی ایران و آمریکا، چه حدی از توافق طرفین را راضی و خوشنود می سازد و باعث القای احساس شکست در جو عمومی دو کشور نمیشود و آنها را متقاعد میکند که منافع کشورشان تامین شده است؟ گرچه پاسخ به این سئوال دشوار است اما برای تبیین بیشتر موضوع نکاتی را یادآور میشویم.
– انتخابات پیش روی ریاست جمهوری آمریکا، دو حزب قدرتمند آمریکا را بسیار فعال کرده است. برای سیاست مداران تقریبا روشن است که تحقق توافق هسته ای باعث خواهد شد یکبار دیگر دمکرات ها به کاخ سفید راه یابند اتفاقی که ابدا خوشایند جمهوری خواهان آمریکا نیست زیرا این امر یعنی اینکه جمهوری خواهان ۸ سال دیگر نتوانند به کاخ سفید راه پیدا کنند. بدیهی است که آن ها چاره کار را در این می دانند که با وعده های تندتر و کوبیدن بر طبل ایران هراسی و بزرگ نمایی تهدید ایران، مانع از توافق هسته ای بین ایران و شش قدرت جهانی شوند. ایجاد کارشکنی از راه تصویب قوانین بازدارنده با هدف تحریک ایران یکی از چاره های کار است.
– در آمریکا گروه هایی هستند که بدنبال زمینه سازی حمله نظامی به ایران هستند. گروه هایی نظیر سناتورهای تندرو، نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا و تحلیل گران اتاق فکر که از جمهوری خواهان هستند و می خواهند با برگ هسته ای ایران بازی کنند. عقیده ما بر این است که از آن جائی که جنگ احتمالی آنان با ایران برای منطقه و جهان و نیز برایشان نتایج غیر قابل پیش بینی ببار آورده و در نتیجه بسیار گران تمام خواهد شد بنابراین حاضر به قبول عملی این ریسک نیستند اما حداقلِ هدفِ آنان ایجاد فضای روانی نامطلوب در ایران و منطقه پرآشوب خاورمیانه است. آن ها می خواهند فضای جنگ روانی را بعنوان یک کابوس بر فضای ایران حاکم نمایند. آن ها از این فضا ماهی مقصود خود را صید خواهند کرد و امتیازات مورد نظر خود را از اعراب و روسیه و حتی هند و چین دریافت خواهند کرد.
– توافق هسته ای ایران و شش قدرت جهانی در منطقه خاورمیانه دشمنان قدرت مندی دارد. عربستان در بین کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و اسرائیل بعنوان نماینده آمریکا و اروپا. لابی قدرت مند این دو کشور در آمریکا و اروپا با وعده خریدهای بیشتر تسلیحاتی و نیز بزرگ نمایی تهدید بالقوه و حتی قریب الوقوع ایران و تشدید خطر ایران سعی در القای این امر دارند که توافق هسته ای، جمهوری اسلامی ایران را در موقعیت بهتری نسبت به گذشته قرار می دهد و در مقابل کشورهای منطقه را تضعیف خواهد کرد.
– با تکیه بر ایران هراسی، فضای داخلی عربستان به گونه ای طراحی شده که مردم این کشور سعودی از ایران بیشتر می ترسند تا اسرائیل. با تکیه بر این القائات است که عربستان سعودی و اسرائیل که در سالهای ماضی ولو در ظاهر در مقابل هم دسته بندی می شدند اینک رسما و علنا حول محور ایران در حال ایجاد ارتباط استراتژیک هستند. دیدارهای پیدا و پنهان دو کشور و نیز همکاری های نظامی و اطلاعاتی اخیر بین این دو کشور متحد آمریکا در جنگ یمن نشان ازین دارد که دیگر اسرائیل از خطر دشمنی اعراب ایمن خواهد بود و مبارزه برای آزادی قدس شریف دیگر فقط یک رویای افسانه ای است و مجاهدان فلسطینی نیز باید مبارزه با اسرائیل را به فراموشی بسپارند و صلحی ناپایدار را قبول کرده و بعنوان شهروند درجه دو و یک ملت بی سرزمین به حیات فاجعه بار خود تحت کابوس “جنگ و صلح” ادامه حیات دهند.
– توافق هسته ای در داخل کشور نیز مخالفان قدرت مندی دارد. علی رغم پیام مقام معظم رهبری در نام گذاری سال به همدلی و همزبانی دولت و ملت و نیز دفاع همه جانبه معظم له از دکتر ظریف و تیم هسته ای، مخالفان سیاسی دولت به تشدید حملات خود به رئیس دولت و تیم مذاکره کننده هسته ای افزوده اند و نه تنها هیچ گونه همدلی و همزبانی با دولت را از خود نشان نداده اند بلکه برخلاف تاکیدات رهبر معظم انقلاب، با الحان تند و نامطلوب، جو روانی مخربی را براه انداخته و تمام فضای رسمی، مکتوب، مجازی و … گل آلود کرده تا ماهی خویش را بگیرند تا جاییکه که رئیس مجلس شورا را نیز وادار به واکنش تند نمود. صاحب نظران براین باورند که انجام توافق هسته ای باعث می شود که دولت روحانی دست بالاتری در حل مسائل کشور پیدا نماید و در دور دوم ریاست جمهوری نیز شرایط مطلوب تری را شاهد باشد و حتی به تواند به سهولت به پاستور راه یابد. امری که خوشایند سیاسیون تندرو مخالف دولت نیست. در این میان آنچه که اصلا مد نظر قرار ندارد منافع ملی بلند مدت کشور و حل اوضاع نابسامان اقتصادی و اجتماعی مردم به ویژه طبقات فرودست جامعه است که شاخص های زندگی آنان روز بروز در حال کاهش است.
– حل مسائل کشور و منطقه در گرو همزبانی و همدلی دولت و ملت است. متصل کردن حل مسائل کشور به توافق هسته ای یک اشتباه مهلک است. اما این هم یک واقعیت پذیرفته شده است که بی تردید توافق هسته ای یک ضرورت انکار ناپذیر برای خروج از بخشی از بن بستهای اقتصادی است اما به موازات آنها اصلاح سیستم مدیریت و استقرار مدیران و کارشناسان توانمند و کارآمد در عرصه های اجرایی، تقنینی و قضایی و تکیه بر اقتصاد درونزا و مقاومتی نیز یک ضرورت جدی است. بعبارت دیگر توجه همزمان به حل مسائل بین المللی و تعامل سازنده با جهان و نیز توجه عمیق و مدبرانه به مدیریت کارآمد و خلاقانه می تواند یک راهکار نسبتا امید بخش برای کشور باشد. امید است همه مسئولان کشور و نمایندگان مردم در مجلس بجای پرداختن به مسائل درجه دو و سه به مسائل و معضلات اقتصادی و اجتماعی کشور، اشتغال و کارآفرینی و حل مشکل معیشت مردم توجه کنند که برای مردم کمرشکن و برای ملک و دولت زیانبار است.
– مطمئنا بدلایل حساسیت مسئله هسته ای، همه بزرگان نظام درجریان جزئیات مذاکرات قرار داشته و بر عملکرد تیم مذاکره کننده نظارت می کنند. رئیس محترم جمهوری نیز بر اساس سیاست کلان دولت مبنی بر “تعامل سازنده با جهان” و استراتژی “نرمش قهرمانه” اعلام شده از طرف رهبر معظم انقلاب مراقب روند مذاکرات خواهند بود. طبیعی است که سرداران دیپلماسی به رهبری دکتر جواد ظریف که یک دیپلمات دلسوز و انقلابی کهنه کار است، منافع کشور را در تمام مراحل مذاکرات حفاظت خواهدکرد. ما باید به مردان دیپلماسی خود، و مهمتر از آن به بزرگان کشور اعتماد و اطمینان داشته باشیم چراکه آن ها همانند همه ملت ایران با لحاظ همه شرایط، با تاکید بر منافع ملی، ضمن حفظ هوشمندی از تیم مذاکره کننده هسته ای دفاع می کنند تا آنها از پشتوانه قانونی و ملی در مذاکرات برخوردار باشند وگرنه تضعیف تیم مذاکره کننده کمکی به حل مناقشه نمی کند و یقینا به نفع منافع ملی نیست. تامین منافع ملی ما ایرانیان در گرو همدلی و همزبانی با دولت در همه عرصه ها و حوزه ها از جمله موضوع مهم هسته ای، رفع تحریمهای ظالمانه بین المللی و حفظ حقوق هسته ای ایران است. امیدواریم روز شانزدهم تیرماه برای ملت ایران روز تامین منافع ملی و برای تیم هسته ای نیز روزی غرورآفرین ثبت و درج گردد. بامید آنروز.
احمد رضا قلي پور مدرس دانشگاه